Nadwaga w ciąży – przyczyny, skutki i zalecenia żywieniowe

Nadwaga w ciąży rozpoznawana jest na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI, body mass index), który jest obliczany na podstawie wagi i wzrostu kobiety. BMI ustala się, dzieląc wagę osoby w kilogramach przez kwadrat jej wzrostu w metrach (kg/m 2).

Prawidłowe BMI przed ciążą wynosi od 18,5 do 24,9. BMI mniejsze niż 18,5 wskazuje na niedowagę. BMI 25-29,9 BMI 30 i więcej wskazuje na nadwagę.

Jeśli nadmierna masa ciała była problemem jeszcze przed ciążą, interwencję dotyczącą redukcji masy ciała powinno się podjąć jeszcze w czasie planowania ciąży. Odchudzanie w ciąży nie jest wskazane. Po rozpoczęciu ciąży BMI nadal jest obliczane na podstawie wagi i wzrostu kobiety, jednak zwykle nie jest to stosowane do diagnozowania nadwagi w trakcie ciąży.

Nadwaga w ciąży jest problemem, nie tylko jeśli chodzi o samopoczucie czy wygląd przyszłej mamy. To dlatego tak ważne jest, by wiedzieć, ile można przytyć w ciąży, a i jak o siebie w niej dbać.

Ile można przytyć w ciąży?

Zalecane przyrosty masy ciała w ciąży zależą od przedciążowej masy ciała kobiety. I tak gdy:

• BMI było prawidłowe, można przytyć od 11,5 do 16 kg w czasie ciąży,
• BMI wskazywało na niedowagę – od 12,5 do 18 kg w czasie ciąży,
• BMI wskazywało na nadwagę – od 7 do 11,5 kg w czasie ciąży,
• BMI wskazywało na otyłość – od 5 do 9 kg w czasie ciąży.

Najczęstszą przyczyną nadwagi w ciąży jest występowanie nadwagi przed ciążą lub zbyt duża ilość kalorii spożywana już po zapłodnieniu, co może mieć związek z przekonaniem, że w ciąży należy jeść za dwoje. To zdecydowanie nieprawda.

W ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na wiele składników odżywczych, takich jak białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy minerały, jednak nie powinno się to przekładać na objętość czy kaloryczność posiłków. Należy jeść dla dwojga, a nie za dwoje, to jest komponować jadłospis tak, by dostarczyć organizmowi jak największą ilość substancji odżywczych, a nie kalorii.

Jeśli chodzi o kaloryczność posiłków w ciąży, to:

• w I trymestrze ciąży zapotrzebowanie na kalorie nie zwiększa się znacznie (o 150 kcal),
• w II i III trymestrze ciąży zapotrzebowanie na kalorie wzrasta o około 360 kcal – 450 kcal.

Niezależnie od tego, najważniejsze jest, by wprowadzić zdrowe nawyki żywieniowe, które zapobiegną dalszemu zwiększeniu masy ciała.

Nadwaga nie jest obojętna dla kondycji matki, ale i rozwoju ciąży. Jakie są potencjalne ryzyka nadwagi w ciąży dla matki i dziecka?

Powikłania, które obserwuje się w przypadku ciąży obciążonej nadwagą lub otyłością to:

• makrosomia płodu,
• wady wrodzone dzieci,
• poronienie,
• cukrzyca ciążowa,
• nadciśnienie indukowane ciążą,
• stan przedrzucawkowy,
• poród operacyjny,
• zaburzenia zakrzepowo-zatorowe,
• zespół bezdechu sennego.

Znaczna nadwaga i otyłość jest postrzegana jako czynnik ryzyka w ciąży zarówno w okresie koncepcyjnym (stąd tak często poruszana jest kwestia nadwaga a zajście w ciążę), w ciąży, ale i w czasie porodu i połogu.
Jeśli chodzi o ryzyko komplikacji związanych z nadwagą w ciąży, zależność jest prosta: im wyższa masa ciała, tym ryzyko jest większe.

Jakie są zalecenia dotyczące zdrowego przyrostu wagi w ciąży dla kobiet z nadwagą? Aby nie przytyć za dużo, należy mieć na uwadze kilka zaleceń i zasad. O czym pamiętać, czego unikać?

Spożywaj w regularnych 3-4 godzinnych odstępach czasu 6 posiłków dziennie (3 główne i 3 przekąski), aby we krwi nie było wahań glukozy i organizm nie magazynował energii na potem w postaci tkanki tłuszczowej.

Śniadanie jest najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia. Zjedz je w ciągu 30 minut od wstania z łóżka, a kolację jedz na 2 godziny przed snem.

Wybieraj produkty spożywcze o niskim indeksie glikemiczny (IG):

• pełnoziarniste produkty zbożowe (naturalne płatki, kasze, ryż; makarony oraz pieczywo pszenne zastąp pieczywem pełnoziarnistym - żytnim, orkiszowym lub graham),
• białko pod postacią naturalnych produktów mlecznych, chudych rodzajów mięs i przetworów, różnych rodzajów ryb, jaj i warzyw strączkowych,
• tłuszcze obecne w olejach roślinnych. Unikaj dodatku soli i cukru do posiłków oraz produktów zawierających kwasy tłuszczowe typu trans (utwardzone tłuszcze roślinne).

Jeśli masz ochotę na coś słodkiego, zjedz 2 kostki gorzkiej czekolady z dodatkami, na przykład chili, skórką pomarańczową, gdyż dostarcza mnóstwo polifenoli. Pomiędzy posiłkami zagryzaj suszone morele (3-4 sztuki), garść słonecznika. Są nie tylko smaczne, ale zawierają mnóstwo cennych witamin i soli mineralnych niezbędnych do prawidłowego odżywiania płodu.

Jadłospis powinien być zróżnicowany i dobrze zbilansowany. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca dietę, której wartość energetyczna nie przekracza 2000 kcal. O pomoc w jej skomponowaniu warto poprosić o pomoc dietetyka (konsultacje dietetyczne obejmują plan posiłków, prowadzenie dzienniczka, monitorowanie masy ciała).

Aktywność fizyczna, dieta i kontrola wagi podczas ciąży dla kobiet z nadwagą

W ciąży trzeba pamiętać o aktywności fizycznej. Ćwiczenia odpowiednie dla kobiet z nadwagą w ciąży powinny być bezpieczne i niezbyt forsujące. Dobrze jest chodzić na długie spacery, pływać czy praktykować jogę prenatalną. Nie zaleca się dyscyplin kontaktowych czy ekstremalnych (np. narciarstwo).

Kobiecie z nadmierną masą ciała w czasie ciąży zaleca się wykonanie dodatkowych kontrolnych badań laboratoryjnych dotyczących gospodarki węglowodanowej, pracy tarczycy, profilu lipidowego oraz ocenę wydolności układu krążenia (pomiary ciśnienia tętniczego, EKG).

Badania i monitorowanie zdrowia matki i dziecka w przypadku nadwagi w ciąży jest ważne, ponieważ pozwala trzymać rękę na pulsie i zapobiegać groźnym komplikacjom, tak jeśli chodzi o przebieg ciąży, jak i poród.