"Pieśń świętojańska o sobótce" Jana Kochanowskiego

Utwór przynosi arkadyjski obraz wsi. Jest on widziany oczami ziemianina. Przywodzi na myśl raj, arkadię.

Praca na roli uznana została za doskonałą, a osoba ją wykonująca ma powód do dumy. Ma on bowiem zajęcie uczciwe, które zapewnia mu dostatnie życie. Co więcej, jego zajęcie ma wpływ na dobrostan innych ludzi. Za to otrzymmuje hojne dary od natury: obfite plony, dziką zwierzynę, ryby, owoce leśne. Nie musi się obawiać głodu czy niedostatku.

W domu ziemskiego właściciela panuje zgoda. Jego dzieci okazują dorosłym szacunek. Są szczęśliwe i radosne.

Życie na wsi zostało przeciwstawione życiu w mieście. W pierwszym przypadku mieszkańcy wsi spędzają czas na pracy, która jednak, choć ciężka, uznana jest za przyjemną. Wokół jest spokojnie i cicho. W mieście nie ma tak komfortowych warunków. Inni są też ludzie: zakłamani, fałszywi, zmęczeni. To pokazuje, że prawdziwe szczęście to nie zasobność portfela, ale spokój i harmonia. To życie zgodne z prawem boskim i rytmem natury.

Tytuł utworu odwołuje się do ludowego obrzędu. Nawiązuje do sobótki świętojańskiej, która ma pogański rodowód i który to obrzęd jest odprawiany podczas najkrótszej nocy w roku - z 23 na 24 czerwca, w wigilię św. Jana. To właśnie to święto Jan Kochanowski uczynił punktem wyjścia do napisania cyklu dwunastu sielankowych pieśni. Są to opowieści dwunastu panien, które biorą udział w sobótkowych uroczystościach: palą ogniska, bawią się, tańczą, rzucają wianki na wodę.

W utworze mieszają się elementy słowiańskich wierzeń pogańskich z chrześcijaństwem. Chwalona jest przede wszystkim natura, która ustala rytm pracy i życia na wsi.

"Pieśń świętojańska o sobótce" budową różni się od innej pieśni Jana Kochanowskiego "Czego chcesz od nas, Panie". Utwór jest dłuższy, bardziej rozbudowany. Można go uznać za poemat. Jest też przykładem sielanki. Po ten gatunek sięgano, gdy chciano opisać wiejskie życie, najczęściej w sposób wyidealizowany.

W swoim utworze Jan Kochanowski, który był doskonale wykształcony, nawiązywał do tradycji antycznej. Znane mu były dzieła Wergiliusza i Horacego, i to one stanowiły źródło inspiracji dla poety z Czarnolasu. Nawiązywał też do polskiej liryki ludowej.

Pieśń zbudowana jest z czterowersowych strof o rymach parzystych. W każdym wersie występuje osiem sylab. Zwrotka podzielona jest na dwa symetryczne dystychy (za co odpowiadają rym i intonacja).

Cykl najprawdopodobniej miał być przeznaczony do śpiewania (Kochanowski unikał stosowania przerzutni).