"Pieśń o Rolandzie" - streszczenie eposu rycerskiego

Król Franków, Karol Wielki, od siedmiu lat walczy w Hiszpanii. Opiera mu się tylko Saragossa, na której czele stoi pogański król Marsyl. Ostetcznie decyduje się na podstęp wobec frankońskiego władcy. Obiecuje mu, że dobrowolnie przybędzie do Akwizgranu, przyjmie chrześcijaństwo i zostanie lennikiem cesarza. Wojska Karola Wielkiego mają w zamian opuścić Hiszpanię. By potwierdzić prawdomówność swojej obietnicy, Marsyl i jego poddani mają oddać swoich synów w charakterze zakładników.

Karol Wielki przyjmuje propozycję Marsyla, jednak Roland ostrzega go, że to może być podstęp. Cesarz posłem w tej sprawie uczynił Ganelona, ojczyma Rolanda, za co ten obiecuje zemstę swojemu pasierbowi.

Ganelon decyduje się knuć przeciwko cesarzowi. Zawiązuje sojusz z wrogiem, przekonując go, że aby pokonać Karola Wielkiego, musi najpierw zabić Rolanda. Przekupiony złotem przystaje na plan Marsyla. Ma przekonać Karola Wielkiego do opuszczenia Hiszpanii i zostawienia Rolanda i Oliwiera jako tylną straż. W wąwozie pogańskie wojska mają zaatakować chrześcijan.

Karol, nieczego nie podejrzewając, zgadza się na propozycję Ganelona. Wojska saraceńskie atakują Rolanda. Oliwier, który wszedł na wzgórze i zobaczył liczne oddziały wroga, prosi Rolanda, by zadął w róg i wezwał na pomoc żołnierzy Karola, ten jednak odmawia, bojąc się utraty honoru.

Trwa walka. Roland włócznią i mieczem Durendalem sieje spustoszenie wśród wojsk wroga. Szala zwycięstwa przechyla się na stronę Francuzów. Sytuacja jednak zmienia się, gdy przybywa Marsyl z nowymi oddziałami. Poganie dzisiątkują oddziały Karola.

Roland podejmuje decyzję, by zadąć w róg. Robi to gwałtownie, z dużą siłą (z ust tryska mu krew, pęka skroń). Wysiłek jednak się opłaca, bo Karol słyszy wezwanie. Roland mimo ran wraca na pole walki.

Ranny zostaje Oliwier. Razem z Rolandem padają na ziemię. Oliwier umiera. Roland odzyskuje przytomnośc i ponownie wraca do walki. Jego koń jest ranny, a tarcza dziurawa, mimo to raz jeszcze dmie w róg. W odpowiedzi słyszy dźwiek trąb. Słyszą go również wojska saraceńskie i ogarnia ich przerażenie. Chcą jak najszybciej zabić Rolanda, jednak rycesz zaciekle się broni.

Ostatecznie wojska pogańskie uciekają. Roland chodzi po pustym polu bitwy i rozpacza, jak wielu dzielnych rycerzy stracił. Wśród zabitych odnajduje ciało Oliwiera, przy którym opada z sił.

Rolandowi chce pomóc arcybiskup Turpin, który też doznał poważnych obrażeń. W drodze do strumyka, by nabrać wody dla rycerza, jego serce przestaje bić. Ronald odzyskuje przytomność. Widząc martwego duchownego, nad jego ciałem odmawia modlitwę.

Roland przeczuwa swoją śmierć. Modli się, następnie idzie na pagórek, by tam paść na wznak. Leżącego Ronalda zauważa poganin, który chce odebrać rycerzowi miecz, co okryłoby go hańbą. Ronald odzyskuje siły i go zabija.

Rycerz kładzie się pod sosną, gdzie wspomina swoje życie i modli się. Umiera. Za stratę ukochanego siostrzeńca Karol dokonuje rzezi na wojskach pogan. Ostatecznie cesarz zdobywa Saragossę.

Poległych w wąwozie rycerzy pochowano we wspólnym grobie. Serca Ronalda, arcybiskupa Turpina i Oliwiera zawinięto w jedwabne całuny, a ich ciała zabrano do Francji.