Diagnozowanie dysleksji

Dysleksja rozwojowa to zaburzenia niejednorodne, dlatego tym trudniej ją diagnozować. Wyróżnia się wiele typów dysleksji, np. dysleksję typu wzrokowego, dysleksję wizualną, dysleksję mieszaną, dysleksję integracyjną. Zatrważa jednak fakt, że opinie o dysleksji, tzw. słynne „zaświadczenia”, wystawia się w poradniach pedagogicznych zbyt często i niesłusznie. Wielu rodzicom wręcz zależy na tym, by dziecko było uznane za dyslektyka, bo to oznacza określone ułatwienia i przywileje na egzaminach zewnętrznych. Jest to jednak bardzo krzywdzące dla dzieci, które rzeczywiście mają trudności w nauce czytania i pisania, a których postrzega się wówczas jako lawirantów i kombinatorów. By zminimalizować przypadki dzieci, które niesłusznie zdiagnozowano jako dyslektyków, prof. Marta Bogdanowicz zaproponowała model diagnozowania dysleksji rozwojowej, umożliwiający uruchomienie właściwego procesu specjalistycznej pomocy już dla dzieci w wieku przedszkolnym. Model ten składa się z trzech etapów:

1. diagnoza dojrzałości szkolnej w wieku 5-6 lat – na tym etapie wykonuje się badania przesiewowe w zakresie gotowości dzieci do podjęcia obowiązku szkolnego, które stanowią jednocześnie formę profilaktyki niepowodzeń szkolnych. Narzędzie diagnostyczne, jakiego najczęściej się używa, to Skala Gotowości Szkolnej;
2. diagnoza ryzyka dysleksji w wieku 7-8 lat – sprawdza się stopień ujawnienia się u dziecka symptomów ryzyka dysleksji oraz poziom trudności w nauce czytania. W tym celu stosuje się Skalę Ryzyka Dysleksji i Próbę czytania „Darek” Marty Bogdanowicz oraz Test Grażyny Krasowicz-Kupis. Jeżeli u dziecka stwierdzi się umiarkowane lub wysokie ryzyko dysleksji, a dotychczasowa pomoc nauczycieli i rodziców okaże się bezowocna, to ponownie dokonuje się diagnozy ryzyka dysleksji w wieku 8-9 lat. Jest to już wstępne badanie diagnostyczne u psychologa szkolnego lub w poradni pedagogiczno-psychologicznej (Bateria metod diagnozy przyczyn niepowodzeń szkolnych);
3. diagnoza dysleksji rozwojowej – ostateczna diagnoza dysleksji rozwojowej ma miejsce na przełomie III i IV klasy szkoły podstawowej, kiedy zajęcia kompensacyjne w szkole oraz dotychczasowe wsparcie w celu złagodzenia trudności w czytaniu i pisaniu nie przyniosły pożądanych efektów.

Diagnoza dysleksji rozwojowej ma charakter interdyscyplinarny, tzn. że w proces badania dziecka zaangażowanych jest zwykle bardzo dużo specjalistów, np. psycholog, pedagog, nauczyciel, logopeda, foniatra, neurolog, psychiatra dziecięcy, okulista czy laryngolog. Proces diagnozowania dysleksji obejmuje: wywiad z rodzicami dziecka, rozmowę z samym uczniem, weryfikację znajomości przez dziecko zasad ortograficznych, analizę wypracowań i zeszytów ucznia, ocenę umiejętności pisania na podstawie kilku dyktand pisanych w poradni, ocenę poziomu graficznego pisma, pomiar szybkości i płynności czytania, obserwację pamięci słuchowej bezpośredniej i badanie słuchu fonematycznego. Zasadniczym celem badań jest określenie poziomu rozwoju intelektualnego dziecka. Zazwyczaj iloraz inteligencji określa się na podstawie wyniku dziecka w Skali Inteligencji dla Dzieci Davida Wechslera (WISC-R). Na podstawie wyników tego badania można zdobyć wiedzę na temat sprawności procesów orientacyjno-poznawczych oraz wywnioskować, czy dziecko nie przejawia zaburzeń parcjalnych, np. w zakresie spostrzegania, koordynacji wzrokowo-ruchowej, funkcji językowej, orientacji w schemacie własnego ciała, pamięci bezpośredniej itp.

Jeżeli dziecko pozostaje w normie intelektualnej, przystępuje się do dalszej diagnozy w kierunku dysleksji. Sprawdza się sprawność w zakresie funkcji wzrokowych, słuchowych, ruchowych, motorycznych, integracji sensomotorycznej, lateralizacji, orientacji w przestrzeni. Na tym etapie wykorzystuje się wiele różnych metod diagnostycznych, między innymi: Test Figur Odwróconych A.W. Edfeldta, Test Percepcji Wzrokowej M. Frostig, Próby Odwzorowywania Figur Geometrycznych H. Spionek, Test Bender-Koppitz, Test Kreskowania Miry Stambak, próby eksperymentalne do badania lateralizacji czy słuchu fonemowego. Oprócz testów psychologicznych przeprowadza się wywiady, by zebrać informacje na temat osiągnięć szkolnych ucznia, jego motywacji, postępów i trudności w nauce oraz warunków, w jakich odbywa się edukacja. By móc stwierdzić dysleksję u dziecka, należy wykluczyć wszelkie zaburzenia neurologiczne o podłożu organicznym oraz zaniedbania środowiskowe. Diagnoza dysleksji rozwojowej to bardzo skomplikowany proces, dlatego należy dołożyć starań, by nie zaszufladkować błędnie ucznia jako „dyslektyka”, któremu będzie całe życie ciążyć etykieta diagnostyczna.

Źródła

1. Bogdanowicz M., O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu. Odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Linea, Lublin 1994, ISBN 83-901518-0-4.
2. Bogdanowicz M., Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa 1991, ISBN 978-83-02045-96-7.
3. Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie, Harmonia, Gdańsk 2002, ISBN 83-7134-120-2.
4. Gindrich P.A., Funkcjonowanie psychospołeczne uczniów dyslektycznych, Wyd. UMCS, Lublin 2002, ISBN 83-227-2003-3.