Pierwszy trymestr ciąży - wszystko, co trzeba wiedzieć

Pierwszy trymestr to czas, w którym z jednej strony ciąża nie jest jeszcze widoczna dla innych, a z drugiej stan błogosławiony bardzo silnie daje się we znaki samej ciężarnej. Jest to też okres, w którym rozwijające się w łonie matki dziecko jest najbardziej wrażliwe na wszelkie czynniki, mogące potencjalnie zaburzyć jego rozwój. To właśnie w pierwszych tygodniach rozwoju dziecka powstają bowiem wszystkie układy i narządy wewnętrzne w kolejnych miesiącach jedynie powiększają się one i ulegają udoskonaleniu. Jak wyglądają początki ciąży? Ile trwa pierwszy trymestr ciąży? Pierwsza ciąża - co powinnam wiedzieć? Publikujemy wszystko o ciąży w pierwszym trymestrze.

1. Początek ciąży

Pierwsze 2 tygodnie ciąży to tak naprawdę okres od pierwszego dnia ostatniej miesiączki do zapłodnienia (przy cyklach regularnych, 28-dniowych).

Dopiero od trzeciego tygodnia ciąży mamy faktycznie do czynienia z rozwijającym się, nowym organizmem, który jednak póki co nie zagnieździł się w błonie śluzowej macicy (endometrium), lecz swobodnie wędruje z miejsca, w którym doszło do zapłodnienia (jajowód), do jamy macicy jego domu na najbliższe dziewięć miesięcy ciąży.

Około czwartego tygodnia od ostatniej miesiączki, kiedy kobieta spodziewa się, że może wystąpić kolejna menstruacja, dochodzi do implantacji, czyli „wczepienia” się zarodka w endometrium. Implantacji może towarzyszyć niezbyt obfite krwawienie z dróg rodnych, tzw. plamienie implantacyjne, czasem mylone z miesiączką.

Zobacz film: "Cyfrowe drogowskazy ze Stacją Galaxy i Samsung: część 3"

2. Jak długo trwa pierwszy trymestr ciąży?

Pierwszy trymestr - ile trwa? Pierwszy trymestr ciąży to początkowe 12 tygodni ciąży - około 3 pierwsze miesiące ciąży. Liczymy go od pierwszego dnia ostatniej miesiączki przed zapłodnieniem. W medycznej terminologii czas ciąży liczymy w tygodniach - pierwszy miesiąc ciąży to 4 pierwsze tygodnie ciąży, drugi - 4 kolejne i trzeci - 4 następne. Ile trwa trymestr? Każdy trymestr to 4 tygodnie lub 3 miesiące.

3. Rozwój zarodka na początku ciąży

Przez cały ten czas, od zapłodnienia aż do końca pierwszego trymestru ciąży, również w czasie przechodzenia z jajowodu do jamy macicy, zarodek intensywnie rozwija się. Trwają podziały komórkowe, a powstające nowe komórki tworzą narządy i układy. I tak już ok. 21 dnia po zapłodnieniu zaczyna bić serce, a pod koniec dziesiątego tygodnia ciąży (pod koniec pierwszego trymestru) wszystkie narządy są uformowane.

W ciągu dziesięciu tygodni mijających od momentu połączenia komórki jajowej z plemnikiem, czyli do ukończenia dwunastego tygodnia ciąży, w twojej macicy powstaje istota ludzka wyposażona we wszystkie narządy wewnętrzne, mierząca ok. 6-7 cm i ważąca ok. 15 g.

W badaniu USG wykonanym pod koniec pierwszego trymestru można już czasem ujrzeć zewnętrzne narządy płciowe i w miarę wiarygodnie określić płeć płodu.

4. Pierwsze objawy ciąży

Jeśli spojrzeć na pierwsze dwanaście tygodni od strony matki, to bardzo widoczny jest fakt wystąpienia gwałtownych przemian hormonalnych, które są główną przyczyną wielu raczej nieprzyjemnych objawów.

Pierwszy trymestr - objawy? Wysoki poziom ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (HCG ang. human chorionic gonadotropin) jest uznawany za głównego winowajcę odpowiedzialnego za złe samopoczucie, senność, nudności i wymioty, czyli objawy powszechnie kojarzone z pierwszymi miesiącami po zapłodnieniu.

Niestety dolegliwości owe psują samopoczucie niejednej młodej matki, nieraz w stopniu uniemożliwiającym normalne, codzienne funkcjonowanie.

W skrajnych przypadkach wymioty i nudności ciążowe są tak silne i częste, że upośledzają zdolność odpowiedniego odżywienia i nawodnienia organizmu ciężarnej. Stan ten nazywamy niepowściągliwymi wymiotami ciężarnych, jest to jednostka chorobowa stwarzająca zagrożenie dla zdrowia i z tego powodu wymaga leczenia w warunkach szpitalnych (pobyt kilkudniowy, w celu farmakologicznego zahamowania wymiotów i nawodnienia dożylnego).

1 trymestr ciąży - objawy? Zazwyczaj pojawiają się jedynie nudności, niechęć do określonych smaków i zapachów oraz ewentualnie wymioty 1-2 razy na dobę, np. w godzinach rannych lub wieczornych. Dolegliwości te najczęściej ustępują z dnia na dzień około 12. tygodnia.

U niewielkiego odsetka ciężarnych utrzymują się dłużej, nawet do 20. tygodnia ciąży. Nie jest nowiną, że część kobiet w pierwszym trymestrze ciąży, z powodu niechęci do jedzenia podczas ciąży i wymiotów, traci na wadze nawet kilka kilogramów (w późniejszym okresie nie ma zazwyczaj problemu z odrobieniem tej straty).

Oprócz nudności i wymiotów, objawem charakterystycznym dla pierwszego trymestru ciąży jest obrzmienie i bolesność piersi. Ze względu na naciągnięcie skóry na piersiach, bardziej widoczne mogą się stać żyły przebiegające powierzchownie w tej okolicy.

Zmiany dotyczące gruczołu piersiowego są oczywiście mniej uciążliwe niż nudności i wymioty, podobnie jak częstsza potrzeba oddawania moczu, spowodowana zwiększonym przepływem krwi przez nerki oraz uciskiem powiększającej się, ciężarnej macicy na znajdujący się w sąsiedztwie pęcherz moczowy.

Wysoki poziom progesteronu, hormonu specyficznego dla drugiej połowy cyklu miesiączkowego i właśnie dla ciąży, może też powodować delikatne zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego, takie jak wzdęcia i uczucie pełności.

5. Ryzyko poronienia w pierwszym trymestrze

W pierwszym trymestrze ciąży jesteśmy najbardziej narażone na jej stratę. Dla wielu par poronienie jest wstrząsającym przeżyciem, wiąże się z poczuciem winy i pytaniem „dlaczego?”. Jednak prawda jest taka, że w ciągu dwunastu pierwszych tygodni poronieniu ulega nawet 25 proc. ciąż, zwykle bez winy któregokolwiek z rodziców.

Najczęstszą przyczyną utraty wczesnej ciąży są wady genetyczne zarodka, powstałe zupełnie przypadkowo, mimo dobrego zdrowia zarówno matki, jak i ojca. Mając tę wiedzę, łatwiej jest pogodzić się ze stratą. Po poronieniu zazwyczaj już za kilka tygodni można ponownie starać się o dziecko. Na szczęście w ok. 85 proc. przypadków kolejną ciążę udaje się donosić do szczęśliwego końca.

Objawem poronienia jest obfite krwawienie z dróg rodnych, żywoczerwoną krwią. Może towarzyszyć mu skurczowy ból w podbrzuszu. Jeśli wczesna ciąża ma zostać utracona, zwykle nie jesteśmy w stanie zrobić nic, by powstrzymać ten proces.

Jedynie w przypadku, gdy przyczyną jest niedomoga lutealna (inaczej niewydolność ciałka żółtego, rodzaj zaburzenia hormonalnego), możemy i powinniśmy suplementować progesteron w formie tabletek dopochwowych lub podjęzykowych, aby zapobiec poronieniu.

Również w przypadku, gdy doszło do powstania krwiaka pozakosmówkowego, można poprzez oszczędzający tryb życia zmniejszyć ryzyko (zwykle jednak krwiaki samoistnie wchłaniają się do 20. tygodnia ciąży, niezależnie od naszego zachowania).

6. Pierwsze badanie USG ciąży

Po otrzymaniu pozytywnego wyniku testu ciążowego , może ci przyjść do głowy chęć jak najszybszego wykonania badania USG. Pamiętaj jednak, że pęcherzyk ciążowy będzie można uwidocznić w jamie macicy najpewniej dopiero ok. piątego tygodnia ciąży , natomiast zarodek zwykle po ukończeniu sześciu tygodni.

Najlepiej będzie odczekać do ok. 8. tygodnia i wtedy udać się na takie badanie. Nie jest ono rekomendowane jako obowiązkowe w ciąży przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, ale warto je wykonać, z co najmniej dwóch powodów.

Po pierwsze po to, by mieć pewność, że ciąża jest prawidłowo umiejscowiona (że jest wewnątrzmaciczna, a nie pozamaciczna , czyli ektopowa). Po drugie, aby upewnić się co do czasu jej trwania.

W pierwszym trymestrze wszystkie zarodki rozwijają się w podobnym tempie i dzięki temu poprzez pomiar ich długości (tzw. CRL , długość od czubka głowy do pupy dziecka), jesteśmy w stanie ocenić z dokładnością do kilku dni, kiedy faktycznie doszło do zapłodnienia.

To pierwsze, wczesne badanie ultrasonograficzne jest szczególnie ważne u tych pań, które mają nieregularne miesiączki , gdzie trudno zakładać, że do owulacji i zapłodnienia doszło książkowego czternastego dnia cyklu, oraz u tych, które przeszły ciążę ektopową .

7. Pierwsza wizyta u ginekologa w ciąży

Podobnie jak z badaniem ultrasonograficznym, nie należy nadmiernie spieszyć się z wizytą u ginekologa, który ma poprowadzić twoją ciążę. Pierwsza wizyta powinna mieć miejsce ok. 8. tygodnia od pierwszego dnia ostatniej miesiączki.

Wtedy otrzymasz skierowania na wszystkie badania potrzebne w pierwszym trymestrze, łącznie z USG, które będziesz musiała wykonać między 11. a 13. tygodniem. W tym badaniu ocenia się kilka tzw. markerów wad genetycznych, czyli cech płodu, których badanie przybliży prawdopodobieństwo występowania aberracji chromosomowych, takich jak zespół Downa, zespół Pataua czy zespół Edwardsa.

W określeniu ryzyka pomocne może być też wykonanie testu PAPP-A, czyli badania stężenia beta-HCG i AFP w twojej krwi. Połączenie wyniku badania USG oraz testu PAPP-A, jak również informacji o twoim wieku, da lekarzowi możliwość określenia, przy użyciu programu komputerowego zawierającego wielką bazę danych, twojego indywidualnego ryzyka wymienionych zespołów.

W razie stwierdzenia dużego prawdopodobieństwa występowania któregoś z nich, lekarz zaproponuje ci wykonanie badania inwazyjnego, np. amniopunkcji, która ostatecznie rozstrzygnie, czy dziecko jest obarczone aberracją chromosomową, czy nie.

Jeśli spojrzeć na 1 trymestr ciąży od strony psychologicznej, to niewątpliwie jest to czas na powolne przyzwyczajanie się do nowej roli - roli matki. Dalsze otoczenie nie musi jeszcze wiedzieć o twoim stanie, jeśli tylko tego nie wyjawisz. Brzuch nie jest jeszcze zaokrąglony, twoja sylwetka w ogóle się nie zmieniła. Ty jednak zdajesz sobie sprawę, że w tobie rozwija się nowe życie, i niech ta świadomość będzie dla ciebie radosna, również jeśli nie planowałaś tej ciąży!

Czeka cię bowiem wspaniała przygoda, jaką jest obserwowanie i wspieranie rozwoju twojego własnego dziecka najpierw w twoim łonie, przez te najbliższe miesiące. Pierwsze dwanaście tygodni warto wykorzystać również na zdobywanie jak największej wiedzy dotyczącej samej ciąży, tak abyś nie czuła się zaskoczona, gdy u ciebie i twojego dziecka zachodzić będą wszystkie fascynujące procesy.

8. Jakie są zalecenia żywieniowe w pierwszym trymestrze ciąży?

Co jeść w ciąży - 1 trymestr? Dieta w pierwszym trymestrze ciąży powinna opierać się na produktach nieprzetworzonych, zawierających wartościowe składniki. Co jeść na początku ciąży - co jeść w pierwszym trymestrze?

• produkty zbożowe - najlepiej pełnoziarniste;
• owoce;
• warzywa;
• ryby;
• chude mięso;
• nabiał;
• zdrowe tłuszcze.

Warto ograniczyć w tym okresie spożywanie soli, cukru i tłuszczów trans. Warto zadbać o produkty bogate w żelazo, jak np. szpinak, fasola, wątróbka, orzechy i brokuły.

W pierwszych tygodniach ciąży zapotrzebowanie na energię nie wzrasta, dlatego nie musimy zwiększać kaloryczności diety. Warto kierować się zasadą, że jemy dla dwojga, a nie z dwoje. Dobrze jest starać się nie ulegać ciążowym zachciankom, by zachować kontrolę nad swoją wagą.

9. Jakie są ryzyka, które mogą wystąpić w pierwszym trymestrze ciąży?

Początki ciąży - na co uważać? W pierwszym trymestrze ciąży, jak wcześniej wspomniano, występuje największe ryzyko poronienia, które wynosi około 25 proc. Najczęściej dochodzi do niego z powodu wad genetycznych płodu.

Wiele poronień ma miejsce w pierwszych dniach po zapłodnieniu, zanim jeszcze kobieta zorientuje się, że zaszła w ciążę, myląc towarzyszące temu krwawienie z miesiączką.

10. Jak można łagodzić nudności i wymioty w pierwszym trymestrze ciąży?

Jak przetrwać pierwszy trymestr ciąży? Pamietajmy, że każdy ma inny organizm, to co sprawdzi się w przypadku jednej ciężarnej, może nie być skuteczne u innej. Istnieje jednak kilka uniwersalnych zasad, które warto wdrożyć, m.in.:

• popijać duże ilości wody, najlepiej małymi łykami, ale często; jeść owoce zawierające dużo wody (np. arbuz, melon);
• spożywać zimne posiłki oraz chłodne napoje;
• jeść małe porcje, ale często, nie dopuszczając do głodu lub przejedzenia;
• spożywać produkty lekkostrawne, np. ryż, przecier jabłkowy, banany;
• unikać produktów wysokoprzetworzonych, z dużą ilością przypraw (mogą wywoływać zgagę).

Dobrym sposobem na nudności w ciąży jest imbir, w postaci naparu lub herbaty. Niektórym ciężarnym pomaga woda lub herbata z cytryną. Sprawdzają się także migdały, herbatki mietowe, sucharki, wafle ryżane i chrupki kukurydziane.

Jak dbać o siebie na początku ciąży? Wskazane jest unikanie stresu i odpoczynek.

11. Suplementacja w pierwszym trymestrze ciąży

W pierwszym trymestrze ciąży suplementacja jest bardzo ważna dla rozwoju dziecka. Jakie witaminy i minerały należy stosować w tym okresie?

Obowiązkowym suplementem już od pierwszych dni ciąży jest kwas foliowy, niezbędny do prawidłowego rozwoju układu nerwowego dziecka i w znaczący sposób zmniejszajacy ryzyko rozwoju wad cewy nerwowej.

Kwas foliowy należy przyjmować w czasie planowania ciąży (najlepiej 3 miesiące przed) oraz co najmniej do drugiego trymestru ciąży w ilości 0,4 mg na dobę.

Innym składnikiem, który należy suplementować w pierwszym trymestrze ciąży są kwasy tłuszczowe omega-3. Dobowe zapotrzebowanie wynosi 600 mg kwasu DHA, w przypadku dużych niedoborów zaś nawet 1 g.

Kwasy omega mają wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego, a dodatkowo działają przeciwzapalnie i przeciwmiażdżycowo, zmniejszają także ryzyko cukrzycy oraz innych chorób cywilizacyjnych. Niektóre badania dowodzą, że niedobór kwasów omega w ciąży może zwiększać ryzyko wystąpienia alergii i astmy u dziecka.

Kolejnym składnikiem, który należy suplementować w ciąży jest żelazo, które odpowiada za rozprowadzanie tlenu w organizmie. Dawka rekomendowana w ciązy wynosi 18 g na dobę przed ciążą i 26-27 mg w czasie ciąży. Przed zajściem w ciążę warto sprawdzić poziom tego pierwiastka.

W ciąży oraz w czasie karmienia piersią zwiększa się także zapotrzebowanie na jod, który jest niezbędny do prawidłowego rozwoju dziecka. Optymalna dawka jodu u kobiet w ciąży oraz karmiących piersią wynosi 200-500 mcg na dobę, najlepiej jednak dobrać ją indywidualnie według wskazań lekarza.

W ciąży bardzo ważna jest witamina D, której niedobór powoduje mnóstwo dysfunkcji w organizmie, takich jak np. osłabienie kości, zaburzenia hormonalne a nawet depresja. Kobiety planujące ciążę, ciężarne oraz karmiące piersią powinny spożywać 2000 j.m. witaminy D na dobę, jednak tyczy się to osób, które nie mają stwierdzonego niedoboru. W przypadku braków witaminy D w organizmie odpowiednią dawkę ustala lekarz.

Kolejnym pierwiastkiem, który powinno się suplementować jest magnez. Ma wpływ na właściwe funkcjonowanie komórek w ciele człowieka, na komunikację między nimi. Jest również składnikiem wielu enzymów, które biorą udział w metabolizmie. Jeśli dieta ciężarnej jest mało urozmaicona lub ma stwierdzony niedobór, powinna zażywać suplement zawierający 200-1000 jonów magnezu na dobę.

12. Aktywność fizyczna w pierwszym trymestrze ciąży

W pierwszym trymestrze ciąży, w związku występowaniem objawów oraz niestabilnością ciąży, do aktywności fizycznej podchodzi się z dużą ostrożnością. Pozostałe trymestry ciąży dają większe możliwości jeśli chodzi o ćwiczenia fizyczne.

Występuje więcej ograniczeń, a nawet przeciwwskazań do stosowania ćwiczeń fizycznych i aktywności ruchowej.

Przeciwwskazania dotyczą zwykle ciąż wysokiego ryzyka, do których należy:

• ciąża mnoga;
• krwawienia;
• wiek ciężarnej;
• zastosowanie technik wspomaganego rozrodu;
• ból podbrzusza.

Aby rozpocząć zatem ćwiczenia fizyczne w pierwszym trymestrze ciąży, niezbędna jest konsultacja z lekarzem prowadzącym, który oceni przebieg ciąży i stan kobiety ciężarnej, weźmie pod uwagę ewentualne przeciwwskazania lub też ustali ograniczenia dla pań cierpiących m.in. na cukrzycę lub nadciśnienie.

Jeśli nie ma przeciwwskazań, ciężarne, które chcą wykonywać ćwiczenia w pierwszym trymestrze ciąży, powinny skoncentrować się na ćwiczeniach ukierunkowanych na:

• aktywację mięśni uczestniczących w porodzie;
• ćwiczenia dna miednicy;
• polepszenie ukrwienia kończyn górnych i dolnych;
• naukę oddychania w czasie porodu;
• zwiększenie zakresów ruchomości stawów biodrowych i kręgosłupa;
• kształtowanie właściwej postawy ciała;
• naukę technik relaksacyjnych.

Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Ciąża: pierwsze tygodnie. Tydzień 1.