Najstarsza witamina świata. Chroni skórę, wspomaga wątrobę

Witamina A jest pierwszą odkrytą witaminą. W 1913 roku nazwano tak substancję, której obecność chroniła przed zapaleniem i infekcjami oczu u zwierząt. Dziewięć lat później, w 1932 roku naukowcy zauważyli, że substancja obecna w roślinach i nosząca nazwę beta-karoten może zamieniać się w witaminę A. Oznaczało to, że można ją wykorzystywać w celu zapobiegania chorobom oczu na równi z tranem.

Witamina A jest rodziną związków, w skład których wchodzą: retinol, retinal oraz karotenoidy. Te dwa pierwsze związki znajdują się w produktach pochodzenia zwierzęcego, m.in. w jajach czy wątróbce. Zarówno retinol, jak i retinal mogą być dostarczane do organizmu wraz z pożywieniem. Stanowią one gotową postać witaminy A.

Karotenoidy z kolei, z najbardziej znanym wśród tej grupy beta-karotenem, są rozpuszczalnymi w tłuszczu barwnikami, obecnymi w owocach i warzywach o pomarańczowym, ciemnozielonym i ciemnożółtym odcieniu. Część z karotenoidów, np. wspomniany beta-karoten, mogą ulegać przekształceniu w witaminę A niemal od razu po spożyciu. Nazywane są prowitaminami witaminy A, mimo tego, że sam beta-karoten pełni sporo innych funkcji, niezwiązanych z aktywnością witaminy A.

W żywności znajduje się kombinacja gotowej postaci beta-karotenu i witaminy A.

Witamina A pełni ważną rolę w organizmie. Przede wszystkim jest niezbędna do utrzymania dobrego stanu wzroku, błon śluzowych i rozwoju tkanek. Korzystnie wpływa na opóźnienie procesu starzenia się, zmniejsza ryzyko zachorowania na raka. To także ważna witamina dla naszej odporności - nazywana jest często "witaminą antyinfekcyjną" - nie bez powodu. Wspiera bowiem naturalne bariery chroniące organizm przed zakażeniem (skóry, płuc, jamy ustnej, gardła).

Przyjmowanie właściwych ilości witaminy A jest w stanie pozytywnie wpłynąć na wątrobę, łagodząc skutki działania toksycznych substancji. Witamina A sprzyja prawidłowemu przebiegowi ciąży (szczególnie wczesnych faz rozwoju płodu), a także laktacji.

Brak odpowiedniej ilości witaminy A w organizmie nie jest obojętny dla jego prawidłowego funkcjonowania. Długotrwały jej niedobór skutkuje zmianami w obrębie oczu, skóry oraz zębów.

Narząd wzroku

Jednym z powszechniejszych skutków braku witaminy A jest owrzodzenie rogówki oka i ślepota. Ubytki tego cennego składnika prowadzą do rozwoju choroby o nazwie kseroftalmia, czyli postępującej choroby oczu, która objawia się suchością, zgrubieniem i marszczeniem rogówki oraz spojówki. Bardzo częstym następstwem tej dolegliwości jest ślepota.

W pierwszej kolejności pojawiają się jednak zazwyczaj zaburzenia widzenia. Najbardziej typowym objawem jest tzw. "kurza ślepota", polegająca na tym, że osoby cierpiące na to schorzenie mają problemy z widzeniem po zmroku, czy w słabym oświetleniu.

Kondycja skóry

Niedobór witaminy A może objawiać się szeregiem zmian na skórze. W przypadku dzieci najczęściej pojawiają się problemy z przesuszoną i łuszczącą się skórą. Dorośli zazwyczaj skarżą się na wzmożone rogowacenie naskórka, mieszków włosowych, wydłużony proces gojenia się ran i zbyt wczesne siwienie włosów.

Warto wspomnieć także o pojawieniu się tzw. "gęsiej skórki". Długotrwały niedobór może objawiać się wystąpieniem na skórze twardych krostek, co jest spowodowane tym, że stwardniałe białko, kreatyna, przyczynia się do zatykania mieszków włosowych. Skóra staje się sucha, szorstka, nieprzyjemna w dotyku i łuskowata. Taki stan skóry nosi nazwę kserodermy lub rogowacenia pęcherzykowatego i najczęściej obejmuje plecy, ramiona, przedramiona, brzuch i uda.

U dorosłych z niedoborem witaminy A powstaje więcej bardziej widocznych zmarszczek.

Zęby

Właściwa ilość witaminy A ma znaczenie w okresie formowania, wyrastania zębów. Jej brak może spowodować, że się niewłaściwie uformują, będą źle rozstawione i krzywe.

Brak witaminy a nowotwory

Zdaniem naukowców, istotna jest również zależność między niedoborem witaminy A i zwiększonym ryzykiem wystąpienia niektórych nowotworów. Przykładem są palacze, mający niskie stężenie witaminy A w surowicy krwi i większą ilość komórek przedrakowych, obecnych w tkankach jamy ustnej, gardła oraz płuc.

Wzrost

Nieprawidłowe stężenie witaminy A we krwi, poniżej normy, może mieć także wpływ na opóźnienie wzrostu oraz brak apetytu. Często występuje w tym przypadku również utrata wagi oraz różnego typu deformacje kości.

Osoby dbające o zdrowe odżywianie, stroniące od alkoholu i palenia papierosów rzadko kiedy borykają się z niedoborem witaminy A. Do grupy narażonych na te dolegliwości zaliczane są głównie osoby z nałogami (spożywanie nadmiernych ilości alkoholu, palenie lub żucie tytoniu), a także cierpiący na celiakię i pozostałe zaburzenia związane z procesem wchłaniania jelitowego. Zwiększone ryzyko niedoboru dotyczy także pacjentów z chorobami wątroby.

Źródła

1. Dagmara Dąbek