Skutki i objawy niedoboru selenu. Na jakie sygnały powinniśmy zwrócić uwagę?

Selen jest jednym z pierwiastków śladowych, o których mówi się coraz więcej. Mimo, że odkryto go na początku XIX wieku, to aż do lat 60 XX wieku nie doceniano jego istotnej roli i nie był uznawany za pierwiastek niezbędny do właściwego funkcjonowania organizmu. Musiało upłynąć sporo czasu, by naukowcy przekonali się, że jego obecność może uchronić przed rozwojem nowotworów, chorób serca, a także spowolnić proces starzenia się.

Do najważniejszych zadań tego cennego pierwiastka należy wzmacnianie układu odpornościowego, zapobieganie zniszczeniom spowodowanym przez rtęć i rozmaite toksyczne substancje.

Do głównych funkcji selenu zalicza się też hamowanie utleniania lipidów. Kluczowe znaczenie odgrywa w tworzeniu enzymu, nazywanego peroksydazą glutationową. Ten enzym jest odpowiedzialny za ochronę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników czerwonych ciałek krwi oraz błony komórkowej.

Śladowe ilości selenu są potrzebne do właściwego działania trzustki oraz do utrzymania odpowiedniej sprężystości tkanek. Jednocześnie pozytywnie wpływa on na serce, obniżając ryzyko zakrzepów, dzięki czemu chroni przed zawałem i udarem mózgu. Podnosi również poziom dobrego cholesterolu HDL.

Brak odpowiedniej ilości selenu w organizmie może mieć bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia. Jak te nieprawidłowości mogą się objawiać i jak wpływają na funkcjonowanie całego organizmu?

Zmęczenie

Objawami niedoboru selenu może być krańcowe zmęczenie i osłabienie mięśni. Chociaż zmęczenie, czy osłabienie nie są uznawane za typowe objawy niedoboru, warto na nie zwrócić uwagę. Badania zamieszczone na łamach „Journal of Medicinal Food" w 2015 roku wykazały, że część pacjentów zauważyła u siebie wzrost energii albo mniejsze zmęczenie po przyjmowaniu suplementów z selenem każdego dnia. Według tego badania suplementacja selenem pozytywnie wpłynęła również na poziom energii u osób chorujących na nowotwór.

Problemy z płodnością 

Selen koncentruje się w gruczołach płciowych, a jego odpowiednia ilość odpowiada za większą potencję seksualną. Pierwiastek chroni plemniki przed rozmaitymi mutacjami i uszkodzeniami, co pozytywnie wpływa na płodność. 

Słaba odporność

Ze względu na udział selenu w procesie wytwarzania enzymu peroksydazy glutationowej, który wspiera ochronę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników czerwonych ciałek krwi oraz błony komórkowej, jest on niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Silniejszy układ immunologiczny nie tylko zmniejsza częstotliwość zapadania na infekcje, ale również przyspiesza powrót do zdrowia.

Problemy z tarczycą

Selen jest również powiązany z funkcjonowaniem tarczycy, która produkuje bardzo silne hormony (tak zwane T3 i T4); ich zadaniem jest regulacja niemal każdego głównego układu hormonalnego w organizmie. Wyniki badań opublikowanych w czasopiśmie „Thyroid" (2002 rok) wskazują, że deficyt tego pierwiastka upośledza wytwarzanie hormonu tarczycy przez ten organ. 

Osłabione włosy i paznokcie

Selen odpowiada za aktywację enzymu, który jest niezbędny do powstawania przeciwutleniaczy w organizmie. Ma to również wpływ na stan włosów i paznokci, co oznacza, że u osób z niskim poziomem tego pierwiastka obserwuje się pogorszenie kondycji włosów, nasilone wypadanie, a także kruche, łamliwe paznokcie.

Nowotwory

Według przeprowadzonych przez ekspertów badań, osoby, które miały zbyt niski poziom selenu we krwi, częściej zapadały na różne odmiany nowotworów - m.in. na raka piersi, odbytu, płuc i jelita grubego.

Choroby serca

Deficyty selenu w organizmie mogą przyczyniać się do zwiększenia ryzyka rozwoju chorób serca. Niedostateczne ilości selenu sprzyjają występowaniu choroby wieńcowej oraz udaru mózgu.

Mając już świadomość, jak brak selenu wpływa na zdrowie warto podkreślić, że istnieją pewne grupy osób szczególnie zagrożone deficytem selenu. Wśród nich są na przykład ci, którzy nie przywiązują wagi do właściwego odżywiania lub żywią się niepełnowartościowym pokarmem. To osoby żyjące w biegu, które nie mają czasu na przyrządzanie prawidłowo zbilansowanych posiłków lub nie mają odpowiedniej wiedzy na temat właściwego odżywiania.

W grupie podwyższonego ryzyka niedoboru selenu są także ludzie pozbawieni środków finansowych, które umożliwiłyby dbanie o różnorodność i jakość spożywanych produktów. Często są to osoby w podeszłym wieku, emeryci, którzy nie mogą zbyt często kupować mięsa, ryb i innych produktów, będących źródłem tego pierwiastka.

Wśród osób szczególnie zagrożonych deficytem selenu są też uzależnieni od alkoholu i nikotyny, u których jest zwiększone zapotrzebowanie na selen o przeciwutleniających właściwościach.

Deficyty tego pierwiastka odnotowuje się znacznie częściej wśród cierpiących na choroby przewlekłe, schorzenia przewodu pokarmowego, jak np. zespół złego wchłaniania, czy alergia na gluten.

Brak odpowiedniej ilości selenu w organizmie może też wynikać z przyjmowania lekarstw, które skutkują wymiotami lub biegunką. Obniżony poziom selenu obserwuje się u osób cierpiących na nowotwory, choroby serca, zapalenie stawów, którego leczenie odbywało się za pomocą kortyzonu (kortyzon to lekisteroidowy używany do zmniejszenia stanu zapalnego spowodowanego wieloma różnymi stanami).

Niedobór selenu często u kobiet w ciąży, u których płód pochłania część zasobów z organizmu matki. Kobiety karmiące piersią też tracą selen, który razem z mlekiem trafia do  organizmu dziecka. Opisane wyżej przypadki wiążą się zazwyczaj z koniecznością suplementacji selenu.

Źródła

1. Dagmara Dąbek
2. "Abecadło witamin i pierwiastków", Stanisław K. Więckowski
3. „Encyklopedia zdrowego żywienia”, Dr Barry Fox