"Przedwiośnie" - streszczenie powieści Stefana Żeromskiego

Utwór jest historią dojrzewania (fizycznego, społecznego i politycznego) Cezarego Baryki. Akcji towarzyszy tło historyczne (rewolucja w Rosji, odzyskanie przez Polskę niepodległości, zmiana ładu społecznego i politycznego).

Cezary urodził się w Baku. Jego ojciec, Seweryn Baryka, był szlachcicem, który dorobił się majątku i wysokiego stanowiska urzędniczego w carskiej Rosji. Zapewniał rodzinie godny byt. W 1914 r. dostał powołanie do wojska rosyjskiego. Odniósł liczne rany. Potajemnie wrócił do Baku w 1918 r., by uratować żonę i syna. Umarł w drodze do Polski. Wcześniej opowiedział Cezaremu o "szklanych domach".

Bohater powieści, Cezary, okres nastoletni przechodził burzliwie. Nie chciał się uczyć, szantażował matkę. Kobieta bardzo kochała swojego jedynego syna. Rozpieszczała go. Ulegała mu i pozwalała sobą kierować. Nie odwróciła sie od niego nawet wówczas, gdy Cezary doniósł na nią do władz rewolucyjnych. Kiedy zmarła, Cezary zrozumiał, że postąpił źle. Żył w skrajnej nędzy.

Cezary ostatecznie dociera do Polski, ale nie znajduje w niej niczego, o czym mówił mu ojciec. Polska pogrążona jest w chaosie. Otacza go bieda. Bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W czasie jednej z bitew ratuje życie Hipolitowi Wielosławskiemu, który w ramach wdzięczności zaprasza go do swojej posiadłości w Nawłoci.

Cezary Baryka przyjeżdża do Nawłoci, gdzie spędza kilka miesięcy. Tam czas jakby się zatrzymał. Jest sielsko, spokojnie. W ziemiańskim dworze nie wyciąga się w wniosków z rewolucji ogarniającej Europę. Czas spędza się na polowaniach, jedzeniu i flirtowaniu. Nawłoć porównuje się do dworku przedstawionego w "Panu Tadeuszu". Jest w tym miejscu jednak coś niestosownego, niemoralnego. Mieszkańcy dworu żyją beztrosko, kiedy kilka domostw dalej chłopi nie mają co jeść.

Cezary wraca do Warszawy, gdzie podejmuje pracę u Szymona Gajowca. Pochodził on z chłopskiej rodziny, przed wybuchem I wojny światowej był kancelistą. Kiedy Polska odzyskała niepodległość, awansował na stanowisko wysokiego urzędnika w Ministerstwie Skarbu. To człowiek już sędziwy, który nigdy nie założył rodziny. Był wielką miłością Jadwigi, matki Cezarego.

Zakończenie powieści ma charakter otwarty. Cezary Baryka idzie na czele robotniczego tłumu na Belweder. Czytelnik nie poznaje jego dalszych losów.

Symbolicznym wyrazem marzeń o nowej rzeczywistości w Polsce jest mit szklanych domów. To też symbol straconych złudzeń. Żeromski przyznał, że pojawił się w książce nie przez przypadek. To jakby pożegnanie z dotychczas obieraną droga ideową. To definitywne rozstanie się z marzeniami o nowej Polsce.

Cezary Baryka nigdy nie zobaczy szklanych domów. Jego oczom jawi się za to obraz nędzy polskiego społeczeństwa. Widzi ubogie siedziby robotników i ich domy.

Powieść Żeromskiego pełna jest trudnych pytań, na które nie można jednoznacznie odpowiedzieć. Autor porusza kwestie tego, jakie nadzieje mają Polacy oraz tego, jakim krajem stała się odrodzona Rzeczpospolita. Nie opowiada się po żadnej ze stron, przeciwnie - podejmuje polemikę.

"Przedwiośnie" powstało w bardzo trudnym dla Polski czasie. Nie tylko pod względem społecznym (rosło bezrobocie, szalała inflacja, mnożyły się strajki), ale też politycznym (szybko zmieniały się nieporadne rządy, politycy zajmowali sie przede wszystkim wewnętrznymi rozgrywkami).

Duża grupa osób interpretowała dzieło Żeromskiego jako wezwanie do rewolucji. Z kolei partie komunistyczne były bardzo niezadowolone i rozpoczęły nagonkę na autora.