Listerioza - źródła zakażenia, objawy, przyczyny, diagnoza i leczenie

Listerioza to choroba bakteryjna. Pałeczki Listeria monocytogenes są dość powszechne i mają wiele odmian. Mogą infekować zarówno ludzi, jak i zwierzęta (szczególnie domowe i hodowlane). Jest to choroba szczególnie groźna dla kobiet w ciąży, gdyż z łatwością przenosi się na płód i może wywołać nawet poronienie. Listerioza - co to jest za choroba? Jakie są objawy listeriozy w ciąży?

1. Co to jest listerioza?

Listerioza to rzadka, lecz poważna choroba zakaźna, wywołana przez Gram-dodatnie pałeczki Listeria monocytogenes. Bakterie te występują powszechnie w środowisku naturalnym w glebie i w wodzie, a ich nosicielami są zwierzęta, u których zakażenie zwykle przebiega bezobjawowo. Skutkiem tego może być skażenie żywności zwierzęcego pochodzenia, głównie mleka i mięsa.

Człowiek zaraża się tą bakterią drogą pokarmową poprzez spożywanie zanieczyszczonych produktów. Nosicielami bakterii listeriozy jest około 10 proc. ludzi.

Zobacz film: "Czego należy unikać w ciąży?"

Typowa dla Listeria monocytogenes jest zdolność do namnażania się w temperaturze lodówki. Na listeriozę zapadają niemal wyłącznie osoby starsze, noworodki, kobiety w ciąży oraz osoby z upośledzoną odpornością. W przypadku tej grupy chorych zakażenie przebiega zazwyczaj w sposób inwazyjny.

Zakażenie listeriozą noworodka może mieć miejsce w wyniku przeniesienia bakterii przez łożysko lub z kanału rodnego w czasie porodu i na tej podstawie możemy wyróżnić dwa typy listeriozy u noworodków: o późnym oraz o wczesnym początku.

2. Kto jest podatny na zarażenie listeriozą?

Zakażenie bakteryjne ma charakter oportunistyczny, co oznacza, że najbardziej narażone są osoby o obniżonej odporności. U zdrowych, nawet po kontakcie z bakterią, prawdopodobnie nie dojdzie do rozwoju listeriozy. Chorują zwykle osoby z grupy ryzyka:

• kobiety w ciąży,
• płody (zakażenie wewnątrzmaciczne),
• noworodki,
• osoby w podeszłym wieku,
• nosiciele wirusa HIV i chorzy na AIDS,
• osoby leczone immunosupresyjnie (np. po przeszczepie),
• osoby długotrwale przyjmujące antybiotyki.

Bardzo rzadko zdarza się, że chorują osoby spoza grupy ryzyka.

3. Objawy listeriozy

Zanim dojdzie do rozwoju choroby, może ona pozostawać uśpiona przez kilka do kilkudziesięciu dni (objawy mogą się pojawić nawet dwa miesiące po zakażeniu).

Listerioza - objawy:

• gorączka;
• bóle mięśniowe;
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka;
• sztywnienie karku;
• zaburzenia równowagi;
• konwulsje.

U kobiet w ciąży objawy listeriozy są dużo mniej nasilone, co nie znaczy, że choroba jest dla nich nieszkodliwa. Ciężarna może odczuwać lekkie oznaki, przypominające przeziębienie.

W tym czasie niestety dziecko jest zagrożone zakażeniem listeriozą, która może doprowadzić do przedwczesnego porodu, powikłań ciąży, a nawet poronienia.

4. Listerioza w ciąży

Zakażenie bakterią Listeria monocytogenes jest szczególnie niebezpieczna dla ciężarnych, gdyż może doprowadzić do:

• porodu martwego płodu;
• poronienia;
• rozwinięcia u dziecka listeriozy wrodzonej.

W przypadku listeriozy u nowonarodzonego dziecka ma ono bardzo niewielkie szanse na przeżycie, ponieważ śmiertelność w przypadku noworodków wynosi około 80 proc.

Noworodki zakażone tą bakterią zwykle mają zapalenie spojówek oraz błon śluzowych nosa, niekiedy także objawy zapalenie płuc, którym towarzyszą zmiany skórne, wybroczyny i drobne pęcherzyki.

5. Jak można się zarazić listeriozą?

Bakterie Listeria monocytogenes bytują na zwierzętach - zazwyczaj są to owce, świnie, konie, bydło, kury, zające, króliki, szynszyle czy świnki morskie. Do zakażenia ludzi dochodzi wskutek zjedzenia skażonej żywności.

Chodzi tu głównie o niepasteryzowane mleko i jego przetwory (np. niektóre sery, takie jak feta, brie, camembert, pleśniowe sery niebieskie) oraz surowe warzywa i owoce, a także mięso i owoce morza, które są spożywane na surowo. Biały ser, twarożek czy jogurt są bezpieczne.

6. Listerioza nieinwazyjna

Jeśli mamy prawidłową odporność organizmu, listerioza ograniczy się jedynie do przewodu pokarmowego i jej przebieg jest nieinwazyjny, objawiający się zwykle tylko biegunką i gorączką.

7. Listerioza inwazyjna

W przypadku gdy dojdzie jednak do inwazyjnej postaci tej choroby, bakterie Listeria monocytogenes przenikają z jelita grubego do krwi, a razem z nią do ośrodkowego układu nerwowego. Ten typ listeriozy może doprowadzić do:

• zapalenia mózgu;
• zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych;
• powstania ropnia mózgu.

Może powodować również:

• zapalenie węzłów chłonnych;
• zakażenia skóry;
• zakażenia żołądkowo-jelitowe;
• zapalenie stawów;
• zapalenie spojówek;
• zapalenie gałki ocznej;
• zapalenie szpiku i kości;
• zapalenie płuc;
• zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego.

8. Jak zdiagnozować listeriozę?

Listerioza zwykle diagnozowana jest na podstawie objawów klinicznych. U pacjentów, u których pojawiły się charakterystyczne dla tej choroby objawy, zwykle wykonywany jest posiew z płynu mózgowo-rdzeniowego lub z krwi.

Czasem badany jest także inny materiał - płyn z otrzewnej lub z jamy opłucnej.

9. Zapobieganie listeriozie

Profilaktyka to przede wszystkim higiena dotycząca posiłków, czyli mycie warzyw i owoców oraz oddzielne przygotowywanie surowego mięsa (najlepiej używać do tego oddzielnego noża i deski do krojenia).

Mięso należy dokładnie gotować. Jest to szczególnie ważne dla osób z grupy ryzyka. Kobiety w ciąży nie powinny w ogóle jeść serów z niepasteryzowanego mleka.

10. Listerioza - powikłania

Powikłaniem po przebytej listeriozie może być bezpłodność.

11. Listerioza - leczenie

Listerioza leczona jest jedynie antybiotykami. Podawana jest amoksycylina z aminoglikozydem, makrolidy oraz kotrimoksazol. Antybiotykoterapia trwa od 3. to 8. tygodni.

Ponadto zalecane są w razie konieczności leki przeciwbólowe, jeśli pacjent odczuwa silne bóle mięśni lub ma wysoką gorączkę.

W ciężkich przypadkach pacjenci chorzy na listeriozę wymagają hospitalizacji.