Dedal i Ikar – streszczenie mitu i nawiązania

Dedal (Dajdalos) był rzemieślnikiem. Pracował na dworze króla Krety, Minosa. Rzeźbił posągi, które były wręcz doskonałe, niczym żywe. Był nie tylko artystą, ale też wynalazcą i architektem.

Król Minos zlecił mu wykonanie labiryntu, w którym miał błądzić Minotaur (pół-byk, pół człowiek). Władca bardzo szanował Dedala. Nie chciał, aby kiedykolwiek opuścił wyspę. Zakazał mu więc podróży (niektóre podania sugerują, że uwięził go w labiryncie).

Było to o tyle dotkliwe dla architekta, że nie pochodził on z Krety, a z Aten, za którymi bardzo tęsknił. Postanowił więc uciec wraz z synem, a w realizacji planu pomogła mu Pazyfae (królowa Krety). Skonstruował skrzydła, do których pióra przykleił woskiem. Ostrzegł więc chłopaka, że musi lecieć równo między niebem a ziemią. Jeśli podleci za wysoko, promienie słoneczne roztopią wosk. Jeśli zbliży się zbyt mocno do ziemi, skrzydła nasiąkną wodą i będą zbyt ciężkie.

Ikar zapomniał jednak o radach ojca. Zachwycony przyrodą i wolnością, uniósł się na skrzydłach zbyt wysoko. Spadł do morza. Dedal odnalazł ciało młodzieńca. Na jego cześć wyspę nazwał Ikarią, a morze – Ikaryjskim. Inna wersja mitu sugeruje, że ciało przeniósł na wyspę Herakles.

Dedal zamieszkał na Sycylii. Po latach Minos chciał odzyskać utalentowanego rzemieślnika. Zaatakował więc wyspę. Władca poległ w bitwie, a Dedal żył jeszcze przez długi czas, ciesząc się szacunkiem i uznaniem Sycylijczyków.

Dedal i Ikar często pojawiają się w literaturze i sztuce. Ich historia symbolizuje dążenie do realizacji własnych celów wbrew wszystkiemu. To też alegoria zbyt wygórowanych ambicji i lekceważenia porad osób bardziej doświadczonych.

Ikar to lekkomyślny młodzieniec, który nie zdawał sobie sprawy z powagi sytuacji. Uległ emocjom, okazał się nieposłuszny, za co zapłacił życiem. Skusiło go piękno przyrody i poczucie wolności, które okazało się zgubne. Z kolei Dedal to człowiek dojrzały, rozsądny i przezorny.

Wielu twórców różnych epok nawiązywało do mitu o Dedalu i Ikarze. Epos ten odnajdziemy też w polskiej literaturze, m.in. w utworze Jarosława Iwaszkiewicza „Ikar”, przy czym w utworze nie ma odniesienia do samego mitu, ale to obrazu Bruegla „Upadek Ikara”. Podmiot liryczny próbuje zachować od zapomnienia pamięć o nieobecnym – pojedynczym człowieku, który zginął. Nikt nie zauważył jego upadku. Życie toczyło się jak dotychczas, mimo że w pobliżu ktoś oddał ostatnie tchnienie.

Iwaszkiewicz akcję swojego utworu osadził w centrum Warszawy podczas niemieckiej okupacji. Ofiarą hitlerowców pada niewinny chłopiec. Został złapany przez swoją lekkomyślność: zbyt mocno pochłonęła go lektura. Musiał za to zapłacić życiem.

Do mitu ikaryjskiego odwołuje się też Stanisław Grochowiak w utworze „Ikar”. Tu również zestawione zostaje codzienne życie ze śmiertelnym upadkiem.