Bilans dziecka – kiedy i w jakim celu wykonuje się badanie?

Bilans dziecka jest badaniem, które pozwala ocenić ogólny stan zdrowia, rozwój fizyczny, emocjonalny i poznawczy noworodka, niemowlaka, ale także przedszkolaka czy nastolatka. Na czym polega i kiedy powinien być przeprowadzany? Jakie są jego cele? Czy bilans dziecka jest obowiązkowy?

1. Co to jest bilans dziecka?

Bilans dziecka to okresowe profilaktyczne badania przeprowadzane na różnych etapach życia młodego człowieka, od narodzin do dorosłości. Ich celem jest wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, wad genetycznych i chorób na wczesnym etapie oraz zaburzeń dziecka w zakresie rozwoju fizycznego i umiejętności, także intelektu, wzroku, słuchu czy mowy.

Czy bilans dziecka jest obowiązkowy?

Zobacz film: "Co należy wiedzieć na temat fizjologii dwulatka?"

Okazuje się, że nie. Badania są jednak zalecane przez lekarzy i ministerstwo zdrowia. Procedurę tę wdrożono w Polsce w 1976 roku.

Okresowy przegląd zdrowia dziecka, wykonywany kilkanaście razy w życiu dziecka, jest bezpłatny. Przeprowadza go lekarz rodzinny, pediatra lub pielęgniarka w przychodni, w poradni dziecka zdrowego. Bilanse zdrowia wykonuje się, kiedy dziecko jest zdrowe.

Kiedy bilans dziecka?

Pierwszy bilans dziecko przechodzi zaraz po narodzinach. Następne badania wykonuje się u noworodków (od 1 do 4 tygodnia życia), niemowląt (w wieku 2–6 miesięcy, 9 miesięcy, 12 miesięcy) i starszych dzieci (w wieku 2 lat, 4 lat, 5 lat, 9–10 lat), także nastolatków (w wieku 13–14 lat, 16–17 lat i do ukończenia 19 roku życia).

2. Jakie badania są częścią bilansu dziecka?

Co sprawdza się podczas bilansów zdrowia dziecka? Wizyta obejmuje wiele badań. W czasie wizyty pediatra zawsze mierzy i waży dziecko, nanosi jego wzrost i wagę na siatkę centylową. Dzięki niej może określić, czy dziecko rozwija się prawidłowo.

Ponadto sprawdza postawę, ustawienie stóp i sposób chodzenia. Bada wzrok, słuch i mowę, kontroluje stan zębów. Pyta o umiejętności i samodzielność pacjenta. Wnioski z badania wpisuje do książeczki zdrowia dziecka i do jego dokumentacji medycznej.

Dzięki temu bilanse zdrowia pozwalają sprawdzić, czy dziecko rozwija się prawidłowo i harmonijnie, nie ma wad wzroku, wad słuchu, wad postawy (np. skoliozy, płaskostopia), problemów w rozwoju psychicznym, zaburzeń ciśnienia tętniczego, zaburzeń psychosomatycznych, zaburzeń wzrostu (np. niskorosłości) czy niedowagi lub otyłości.

Poszczególne wizyty nieco się od siebie różnią. Na przykład:

• W 1 miesiącu życia (noworodek) oceniana jest dojrzałość neurologiczna, a badania skoncentrowane są na wczesnym wykryciu wad wrodzonych. Pierwszy bilans zdrowia dziecka (tzw. bilans zero) przeprowadza się w szpitalu, zaraz po urodzeniu dziecka. Wówczas wykonuje się także badania przesiewowe pozwalające wykryć dysplazję stawów biodrowych, problemy ze słuchem, mukowiscydozę, wrodzoną niedoczynność tarczycy czy fenyloketonurię.
• U niemowlaka, ale i w 2 roku i 4 roku życia dziecka lekarz ocenia rozwój fizyczny, także uzębienie. Bilans dwulatka i bilans czterolatka to także badania pod kątem ewentualnych wad słuchu, wzroku, postawy.
• Bilans dziecka 6-letniego koncentruje się na ocenie gotowości dziecka do zajęć szkolnych. Lekarz kwalifikuje je też na zajęcia ruchowe (np. gimnastyka korekcyjna), gdy jest taka potrzeba.
• W 10 roku życia oceniane jest przystosowanie dziecka do szkoły. To tak zwana ocena adaptacji szkolnej.
• W 14 roku życia oceniany jest przebieg dojrzewania płciowego. Ustalane są również ewentualne przeciwwskazania do wykonywania zawodu.

2.1. Co to jest COVER-TEST?

Podczas badań bilansowych w 2, 4, 6 roku życia dziecka przeprowadza się tak zwany COVER-TEST. To jest badanie naprzemiennego zakrywania oczu. Polega on na zasłonięciu ręką lekarza jednego oka, drugie oko patrzy na wprost na dany punkt. I tak:

• gdy zasłonięte jest oko zezujące, po jego odsłonięciu nie następuje zmiana w postaci ruchu oczu,
• gdy zasłonięte oko jest zdrowe, a oko zezujące patrzy na wprost, w momencie odsłonięcia oko prowadzące zaczyna patrzeć na wprost, oko zezujące ustawia się w zezie.

3. Bilans dziecka – nieprawidłowości

Jakie działania można podjąć, jeśli w bilansie zdrowia wykryte zostaną nieprawidłowości? W zależności od problemu dalsze postępowanie obejmuje konsultację ze specjalistą, który może zlecić:

• badania diagnostyczne, takie jak badania krwi, badania obrazowe (np. RTG, USG), także badania specjalistyczne, na przykład neurologiczne, okulistyczne, laryngologiczne, hematologiczne,
• leczenie bądź terapię (np. terapia logopedyczna, terapia psychologiczna),
• zaplanować wizyty kontrolne w celu oceny skuteczności terapii i dostosowania planu leczenia.

4. Jak przygotować się do bilansu zdrowia dziecka?

Aby badania i wizyta przebiegły bez stresu, warto się do nich przygotować. O czym pamiętać?

Najważniejsze jest, by zabrać książeczkę zdrowia dziecka, dokumentację medyczną (karty z leczenia szpitalnego, wyniki badań) oraz listę pytań do lekarza. W przypadku małych dzieci trzeba mieć ze sobą pieluszki na zmianę i wodę.