Rozwój fizyczny ucznia

Dziecko kończące edukację przedszkolną jest na tyle rozwinięte, że może spokojnie podołać obowiązkom szkolnym. Maluch jest silniejszy, sprawniejszy, bardziej odporny. Kościec uległ znacznej mineralizacji, zawiera mniej chrząstek, kości są bardziej twarde. Układ mięśniowy i nerwowy również prezentują lepszą jakość, a układ krwionośny i oddechowy zapewnia sprawną przemianę materii. Dzięki aktywności ruchowej i zabawom zespołowym nabierają precyzji ruchy dowolne i mimowolne dziecka oraz ćwiczą się konkretne grupy mięśniowe. Maluchy nabierają zręczności manualnej, niezbędnej do tego, by trzymać ołówek i uczyć się pisać. Doskonalą się zatem zdolności grafomotoryczne i sprawność pracy mięśni drobnych. Wszelkie zmiany fizyczne stanowią odzwierciedlenie zmian zachodzących w ośrodkowym układzie nerwowym. Mielinizacja włókien zapewnia szybki transfer impulsów między neuronami, co sprzyja szybkiemu kojarzeniu i sprawnemu uczeniu się.

W młodszym wieku szkolnym zmierza ku końcowi proces wzrostu mózgu. Mózg dziewięciolatka waży około 1300 g i jest średnio lżejszy o 100 g od masy mózgu człowieka dorosłego. Ciężar mózgu będzie jeszcze nieznacznie wzrastał do 19. roku życia. Dziecko rozpoczynające szkołę jest też o wiele bardziej odporne. Z reguły w przedszkolu przebyło większość chorób i infekcji, jak grypa, świnka, różyczka czy ospa wietrzna i system immunologiczny jest znacznie bardziej „inteligentny” niż we wcześniejszym okresie rozwoju. Przedszkolaki rosną wzdłuż, wydłużają się im znacznie kończyny, natomiast dzieci w młodszym wieku szkolnym cechuje wewnętrzne rozrastanie się tkanek organizmu. Rosną raczej wszerz. Rocznie na wysokość mogą urosnąć do 5 cm. Przyrost wzrostu i wagi ma charakter powolny, lecz systematyczny. Tempo rośnięcia wyznaczają w dużej mierze czynniki indywidualne, jak geny, warunki życia, dieta, sytuacja mieszkaniowa czy atmosfera rodzinna.

Mimo że o przedszkolakach mówi się, że charakteryzuje je tzw. głód ruchu, to siedmiolatki też lubią pobrykać. One również ciągle wykazują silną potrzebę biegania i bezustannego poruszania się, wyczekując z niecierpliwieniem dzwonka na przerwę, by móc pohasać po korytarzu szkolnym. Ruch umożliwia rozwój mięśni, które stanowią zaledwie 27% ogólnej masy ciała, podczas gdy u dorosłych mięśnie to ponad 40% wagi. Mimo ciągle postępującego procesu kostnienia, udział części chrzęstnych jest znaczny, dlatego trzeba korygować wadliwe postawy dziecka podczas siedzenia czy noszenia plecaka, by nie przyczyniły się do trwałych deformacji szkieletu. Aktywność ruchowa stymuluje także pracę układu oddechowego.

Wzrasta pojemność płuc i zwiększa się objętość klatki piersiowej. W 9-11 roku życia kształtują się ostatecznie kości przegubu, dzięki czemu maluchy lepiej radzą sobie z pisaniem czy wykonywaniem prac plastycznych. Mięśnie duże rozwijają się wcześniej niż mięśnie drobne, dlatego uczniowie w pierwszych latach nauki wykonują wiele ruchów zbytecznych, zbyt obszernych, zamaszystych, szybkich i nieadekwatnych do tempa pracy. Zajęcia wychowania fizycznego mają służyć treningowi mięśni drobnych, by wzmacniać włókna mięśniowe i usprawniać motorykę małą, czyli sprawność manualną. Siedmiolatki mają też praktycznie komplet uzębienia, dlatego warto dbać o higienę jamy ustnej i codziennie szczotkować zęby.

Prawidłowe funkcjonowanie uczniów zapewnia także sprawne funkcjonowanie analizatorów, np. słuchowego i wzrokowego, w ramach których dysfunkcje implikują trudności szkolne, m.in. z czytaniem, nauką mowy i zapamiętywaniem liter alfabetu. U dziewczynek pod koniec okresu wczesnoszkolnego można zauważyć już pierwsze objawy, świadczące o dojrzewaniu płciowym. Rozwój fizyczny ucznia zazębia się z rozwojem społecznym, emocjonalnym i psychicznym. Wszelkie odchylenia od norm w obrazie ciała implikują problemy psychologiczne, a niedomogi w zakresie psychiki, jak niskie poczucie własnej wartości albo brak akceptacji ze strony rówieśników, mogą skutkować zahamowaniem rozwoju somatycznego.

Źródła

1. Harwas-Napierała B., Trempała J., (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, t. 2, PWN, Warszawa 2006, ISBN 83-01-14151-4.
2. Kielar-Turska M., Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia [w:] Strelau J., (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 1, GWP, Gdańsk 2000, ISBN 83-87957-05-4.
3. Wilgocka-Okoń B., Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich, Wydawnictwo Akademickie ŻAK, Warszawa 2010, ISBN 83-88149-95-4.