Rozwój fizyczny przedszkolaka

Dziecko, wkraczając w wiek przedszkolny, ma wszystkie zęby mleczne, swobodnie porusza się, chodząc i biegając, jest dość samodzielne w zakresie samoobsługi. Widać także znaczne osiągnięcia w rozwoju motorycznym i somatycznym. Zmiany w zakresie wzrostu i wagi nie są już tak intensywne jak w poprzednim okresie – w wieku poniemowlęcym (2.-3. rok życia). Średnio sześcioletnie dziewczynki mierzą około 116 cm, a chłopcy blisko 118 cm. Masa ciała sześcioletniego chłopca to około 22 kg, a dziewczynki prawie 21 kg. Sylwetka dziecka w wieku przedszkolnym wyraźnie ulega zmianie. Następuje wydłużenie ciała pod wpływem szybszego rośnięcia kończyn, a około 5. roku życia nieznacznie powiększa się część mózgowa czaszki, natomiast rozrasta się część twarzowa (twarzoczaszka).

Modyfikacjom rozwojowym ulega także układ neuronalny dziecka. W układzie nerwowym obserwuje się cztery rodzaje zmian:

Modyfikacjom rozwojowym ulega także układ neuronalny dziecka. W układzie nerwowym obserwuje się cztery rodzaje zmian:

• postępująca mielinizacja włókien nerwowych, szczególnie w płatach czołowych;
• wzrost liczby synaps,
• tworzenie się nowych połączeń między neuronami
• wzrost produkcji chemicznych neuroprzekaźników, które przewodzą impulsy z jednego neuronu do drugiego.

Koordynująca rola płatów czołowych sprawia, że dzieci w średnim dzieciństwie stają się zdolne do kierowania swoją uwagą, tworzenia planów, do refleksji nad własnym zachowaniem i rozwiązywania problemów logiczno-matematycznych.

W wieku przedszkolnym obserwuje się wzrost sprawności motorycznej. Szczególnie dynamiczny rozwój motoryczny zaznacza się około 5. roku życia, zwanego złotym okresem w rozwoju ruchowym dziecka. Dzieci przedszkolne cechuje znaczna ruchliwość, czyli głód ruchu. Opanowane już ruchy i czynności ulegają wyraźnemu doskonaleniu, pojawiają się nowe umiejętności. Proste ruchy łączone są w kombinacje ruchowe, jak bieg i skok, bieg i kopnięcie piłki, chwyt i rzut piłką. Dziecko przedszkolne swobodnie chodzi i biega, co zbliża jego sposób poruszania się do sposobu poruszania się człowieka dorosłego. Dzieci zwykle opanowują kilka czynności ruchowych jednocześnie. Uczą się jeździć na łyżwach, rolkach, rowerze, tańczyć, pływać, wspinać na drzewa. Maluchy nie potrafią się skupić długo na jednej czynności, toteż często zmieniają rodzaj zajęcia ruchowego.

W wykonywanych czynnościach ujawnia się właściwy rytm, harmonia i płynność ruchowa. Zaznacza się fazowa struktura ruchów. Nadal jednak czynnościom dziecka brak dokładności, elastyczności i przewidywania. Doskonalenia wymaga też koordynacja ruchowa. Rozwija się wyraźnie zwinność manualna, dziecko ćwiczy rękę poprzez rysowanie, lepienie z plasteliny, nawlekanie koralików na sznureczek, rzucanie i chwytanie piłki, wycinanie papieru nożyczkami itp. Siła i wytrzymałość ruchów pozostają raczej na niskim poziomie, co powoduje, że dzieci nie potrafią dostosować się do czynności dorosłego, szczególnie tych długotrwałych. Ważną rolę w uczeniu się ruchów odgrywają wzorce z otoczenia dziecka. Kulturowe uwarunkowania wzmacniają także zaznaczające się w tym okresie zróżnicowanie ruchów związane z płcią (dymorfizm płciowy).

Chłopcy zazwyczaj uzyskują lepsze wyniki niż dziewczynki w czynnościach, które wymagają większej energii i siły (skakanie w dal, bieganie, kopanie, rzucanie piłką). Dziewczynki zaś przewyższają chłopców w sprawnościach motorycznych, które wymagają równowagi, rytmiczności i precyzji (skakanie na skakance, rysowanie, pisanie). Rozwój małej motoryki w wieku przedszkolnym dotyczy dwóch głównych sfer funkcjonowania dziecka – samoobsługi oraz rysowania i pisania (zdolności grafomotoryczne). Dzieci stają się coraz bardziej samodzielne w ubieraniu (w 4.-5. roku życia rozbierają się i ubierają bez pomocy, mogą pojawić się kłopoty z zapinaniem guzików i sznurowaniem butów), załatwianiu potrzeb fizjologicznych (3. rok życia) oraz jedzeniu (4.-6. rok życia, przy czym starsze posługują się sztućcami). Dzieci w wieku 3 lat rysują rozpoznawalne kształty, a starsze stosują schematy przedmiotów i człowieka oraz potrafią skomponować rysunek przedstawiający wiele obiektów.

Chłopcy uzyskują lepsze wyniki niż dziewczynki w czynnościach, które wymagają większej energii i siły (skakanie w dal, bieganie, kopanie, rzucanie piłką). Dziewczynki zaś przewyższają chłopców w sprawnościach motorycznych, które wymagają równowagi, rytmiczności i precyzji (skakanie na skakance, rysowanie, pisanie). Rozwój małej motoryki w wieku przedszkolnym dotyczy dwóch głównych sfer funkcjonowania dziecka – samoobsługi oraz rysowania i pisania (zdolności grafomotoryczne). Dzieci stają się coraz bardziej samodzielne w ubieraniu (w 4.-5. roku życia rozbierają się i ubierają bez pomocy, mogą pojawić się kłopoty z zapinaniem guzików i sznurowaniem butów), załatwianiu potrzeb fizjologicznych (3. rok życia) oraz jedzeniu (4.-6. rok życia, przy czym starsze posługują się sztućcami). Dzieci w wieku 3 lat rysują rozpoznawalne kształty, a starsze stosują schematy przedmiotów i człowieka oraz potrafią skomponować rysunek przedstawiający wiele obiektów.

Przedszkolaki są bardzo ruchliwe, biegają szybko po schodach, stawiając nogi naprzemiennie, doskonalą zmysł równowagi statycznej i dynamicznej, skaczą na jednej nodze, wspinają się na drabinki. W tym czasie szybko wyrastają z ubranek. Okres przedszkolny przebiega pod sztandarem ruchu i aktywności, dlatego nie warto hamować malucha podczas biegania i redukować jego „zapędów do odkrywania uroków świata”. Dzięki aktywności fizycznej dziecko ma okazję do doskonalenia się w zakresie małej i dużej motoryki, a także nabiera większej świadomości własnego ciała.

Źródła

1. Harwas-Napierała B., Trempała J., (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, t. 2, PWN, Warszawa 2006, ISBN 83-01-14151-4.
2. Kielar-Turska M., Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia [w:] Strelau J., (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 1, GWP, Gdańsk 2000, ISBN 83-87957-05-4.
3. Parczewska T., (red.), Psychopedagogiczne aspekty rozwoju i edukacji małego dziecka, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010, ISBN 978-83-227-3238-0.