Rozwój psychomotoryczny dziecka

Rozwój motoryczny przedszkolaka postępuje, co umożliwia silna mineralizacja kości w tym okresie i wzrost wytrzymałości mięśni szkieletowych. Stabilizują się fizjologiczne krzywizny kręgosłupa. Oddech dziecka staje się głębszy i wolniejszy, ponieważ zwiększa się pojemność płuc. W okresie przedszkolnym następuje też mielinizacja tkanek nerwowych, dzięki czemu układ nerwowy dziecka działa sprawniej i poprawie ulega koordynacja ruchowa. Przedszkolak uczy się jeździć na rowerze, łyżwach, rolkach, tańczyć, pływać, wspinać się na drzewa. Duża potrzeba ruchu, zwana „głodem ruchu”, powoduje, że dziecko jest bardzo ruchliwe. Aktywność fizyczna malca sprawia, że tkanka tłuszczowa zanika, a tym samym sylwetka dziecka staje się bardziej smukła.
U dzieci w wieku przedszkolnym zaznacza się duża zmienność ruchów i niska zdolność do koncentracji na jednej czynności. Rozwija się wyraźnie zwinność, harmonia, płynność w poruszaniu się, a także siła. Dziecko przedszkolne, zwłaszcza starsze, zwraca coraz częściej uwagę na efekt własnych działań i przeżywa radość z osiągnięć ruchowych. Ten etap rozwoju dziecka cechuje dymorfizm płciowy, który polega na różnicowaniu sprawności i zainteresowań ruchowych na dziewczęce i chłopięce. Niebagatelną rolę w tym względzie odgrywają wzorce społeczne z najbliższego otoczenia.

Rozwój małej motoryki u dziecka można śledzić w wieku przedszkolnym w dwóch zakresach – samoobsługi oraz rysowania i pisania. Dziecko w wieku przedszkolnym staje się coraz bardziej samodzielne w ubieraniu. Dziecko, mając lat cztery-pięć, ubiera się i rozbiera bez pomocy mamy czy taty. Co prawda, czterolatek może jeszcze mieć trudności z poprawnym zapinaniem guzików czy zawiązywaniem sznurowadeł u butów, ale ruchy jego dłoni są coraz bardziej precyzyjne. W wieku trzech lat maluch załatwia się samodzielnie na sedesie. Wzrasta też samodzielność dziecka przy jedzeniu – w wieku sześciu lat umie już posługiwać się sztućcami.

Jeśli chodzi o zdolności manualne dziecka, to w wieku trzech lat maluch rysuje rozpoznawalne kształty, a w wieku starszym stosuje schematy przedmiotów i człowieka oraz potrafi skomponować rysunek przedstawiający wiele obiektów. W wieku lat sześciu dziecko potrafi już pisać kilka liter. Kopiowanie liter, jak i figur geometrycznych sprawia jednak przedszkolakowi trudności. Dzieci przedszkolne nie ujmują jeszcze dokładnie wielkości i proporcji przedmiotów oraz ich części składowych, o czym świadczą ich rysunki na dowolne tematy.

W okresie średniego dzieciństwa wzrasta zdolność rozróżniania barw i odcieni. Dzieci opanowują nazwy kolorów i poprawnie je stosują w odniesieniu do barw podstawowych. Wzrasta też wrażliwość słuchowa dzieci, i to zarówno w zakresie słuchu muzycznego, jak i fonematycznego. Przedszkolaki wykazują zdolność rozpoznawania melodii. Do piątego roku życia dominują uproszczenia melodii piosenek. Rozwija się słuch fonematyczny u dziecka, czyli umiejętność rozróżniania głosek, co stanowi podstawę nauki czytania i pisania. W szóstym roku życia dziecko potrafi już dobrze wymawiać trudne słowa, zawierające zbitki spółgłosek, np. wyraz „zgrzyt”.

Wiek przedszkolny charakteryzuje się też zmianami w myśleniu logiczno-matematycznym dziecka. Modyfikacji ulega orientacja w przestrzeni i czasie oraz w relacjach przyczynowo-skutkowych. Dziecko uświadamia sobie kolejność występowania zdarzeń, umie przewidywać działania przyszłe, ocenia czas trwania zdarzenia, a także zna i używa konstrukcji językowych specyficznych do wyrażania relacji czasowych. Trzylatki dobrze rozumieją jedynie znaczenie słów „wczoraj” i „dzisiaj”, zaś czterolatki różnicują znaczenia słów „wczoraj”, „dziś”, „jutro”. W średnim dzieciństwie wzrastają też zdolności pamięciowe dzieci. Zmiany te dotyczą: wzrostu pojemności pamięci, powiększania się wiedzy o przedmiotach, pojawienia się skutecznych strategii zapamiętywania, pojawienia się zdolności do myślenia o własnych procesach pamięciowych.

Źródła

1. Harwas-Napierała B., Trempała J., (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka, t.2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, ISBN 83-01-14151-4.