Rany cięte
Rany cięte powstają na skutek działania ostrych przedmiotów, najczęściej noża. Są zazwyczaj ranami linijnymi i mają gładkie brzegi. Silne krwawienie, które na ogół towarzyszy ranom ciętym, pomaga wypłukać z nich bakterie, co redukuje ryzyko infekcji. Jeżeli chodzi o głębokość rany, może ona sięgać samej kości – wtedy narzędzie przecina znajdujące się po drodze tkanki miękkie. W odróżnieniu od ran kłutych, rany cięte są zadawane przez przeciągnięcie ostrza na powierzchni skóry, a nie poprzez wbicie. Rany cięte należy opatrzyć, aby nie doszło do zakażenia tkanek. Najczęściej używanym środkiem do dezynfekcji ran jest woda utleniona. Jodyna służy jedynie do odkażenia skóry wokół rany.
1. Rodzaje ran ciętych
Rany cięte, ze względu na rozległość uszkodzenia ciała i przerwania ciągłości tkanek, dzieli się na:
- rany płatowe – powstają wtedy, gdy uraz mechaniczny działa stycznie do powierzchni skóry, wskutek czego płat skóry zostaje oderwany lub wisi na jej fragmencie; częste są rany płatowe palców, powstające np. podczas pracy w kuchni;
- rany rąbane – powstają na skutek działania ciężkiego ostrego narzędzia, np. tasaka, siekiery, szabli, nożyc ogrodowych itp.; czasami może dochodzić do całkowitego odrąbania części kończyny – dotyczy to zwłaszcza wypadków komunikacyjnych, w wyniku których urazom ulegają najczęściej kończyny dolne, oraz wypadków przemysłowych, w których urazy dotyczą najczęściej kończyn górnych, zwłaszcza palców.
2. Pierwsza pomoc w ranach ciętych
Zaopatrywanie ran ma na celu zatamowanie krwawienia i ułatwienie późniejszego gojenia się. Pierwsza pomoc w ranach ciętych polega na zdezynfekowaniu rany. Ranę należy przemyć wodą utlenioną (nie spirytusem salicylowym ani jego roztworami), a następnie założyć sterylny opatrunek, np. jałową gazę czy bandaż. Na ranę nie wolno kłaść ligniny czy waty, ponieważ przyklejają się do rany i utrudniają jej gojenie się. Po zaopatrzeniu rany dobrze jest zranioną osobę zawieźć do lekarza, który oceni stopień uszkodzenia ciała, oczyści ranę i w razie potrzeby zszyje ją.
Chirurgiczne zszycie rany jest konieczne w przypadku dość głębokich cięć, ponieważ ułatwia gojenie i daje lepszy efekt kosmetyczny. Gdy proces gojenia się rany przedłuża się, a rana zaczyna ropieć, można zastosować maść z antybiotykiem i przemywać ranę wodnym roztworem rivanolu. Nawet drobne skaleczenia, które są często lekceważone, w celu zapobiegnięcia zakażeniu należy zdezynfekować i opatrzyć. Przy drobnych skaleczeniach czasami wystarczy zwykły plaster z opatrunkiem. Przy zaopatrywaniu ran warto pamiętać o rękawiczkach jednorazowych. Podczas zaopatrywania ranyposzkodowany powinien siedzieć lub leżeć, ponieważ nawet przy niewielkich zranieniach zdarzają się omdlenia lub nudności.
3. Rany cięte płytkie i głębokie
Rany cięte powstają zwykle przy pracach domowych na skutek nieostrożnego obchodzenia się z ostrymi przedmiotami, takimi jak nóż czy rozbite szkło. Dla ran ciętych typowe są: gładkie brzegi rany, silne krwawienie, brak uszkodzeń tkanek sąsiadujących z raną. Krwawienie w ranie ciętej jest dość silne, często wygląda niebezpiecznie, ale wypłukuje zarazki i brud. Drobne rany cięte normalnie goją się bez większych problemów. Bardziej poważne są przecięcia skóry nożem kuchennym, który zawiera dużo zarazków. Czasami dochodzi do głębokiego przecięcia palców – z uszkodzeniem naczyń krwionośnych, rozerwaniem ścięgien czy naruszeniem nerwów.
Postępowanie w przypadku powierzchownych ran ciętych:
- umożliwić przez krótki czas krwawienie w celu wypłukania z rany brudu i zarazków,
- zdezynfekować ranę, najlepiej wodą utlenioną,
- zabezpieczyć ranę plastrem z opatrunkiem,
- silne krwawienie powstrzymać uciskiem z zewnątrz, np. przyłożyć do rany i docisnąć złożony kompres gazowy lub zwiniętą opaskę z gazy.
Postępowanie w przypadku głębokich ran ciętych:
- docisnąć miejsce krwawienia ręką w celu zatamowania krwawienia,
- dołożyć element dociskający do rany, np. zwinięty bandaż, i całość zabandażować,
- gdy bandaż zaczyna przeciekać, dołożyć następną warstwę opatrunku (nie wolno zdejmować poprzednio założonych materiałów opatrunkowych),
- niezwłocznie przewieźć pacjenta do lekarza.
Interwencji lekarza wymagają rany cięte palców z uczuciem odrętwienia i ograniczoną ruchomością. Pomoc lekarska jest potrzebna także wtedy, gdy rany cięte pochodzą od noża lub innych ostrych narzędzi, które przed zranieniem stykały się z surowym mięsem lub ziemią. Szczególnego traktowania wymagają rany cięte twarzy, ponieważ należy zadbać o powstanie jak najmniejszej blizny. Rany cięte na ogół dają się bardzo dobrze opatrzyć. Często nie jest nawet potrzebne szycie. Zamiast zakładania szwów czasami lekarze stosują specjalne klamry do połączenia brzegów rany.