Pisanie ręczne - niezbędny element rozwoju każdego dziecka

Jak wygląda współczesna edukacja? Pisać dzieci uczą się jeszcze w przedszkolu – najpierw rysują, wyklejają, nawlekają koralki na sznurek – tak przygotują nadgarstek do nauki pisania. Później uczą się prawidłowo trzymać kredki i ołówki. Rysują szlaczki, kolorują, dalej trenują dłoń.

Mniej więcej w okolicach 5-6 roku życia pojawiają się pierwsze literki, zazwyczaj drukowane. Dziecko zaczyna kojarzyć brzmienie litery z jej formą graficzną. Wprowadzamy sylaby, całe wyrazy. W międzyczasie następuje rozpoczęcie nauki czytania, która de facto jest z pisaniem ściśle związana.

Jednocześnie z każdej strony, także w szkole (w postaci tablic interaktywnych), niemalże atakują nas komputery. W Japonii niektóre szkoły przestały już uczyć pisania odręcznego na rzecz kształcenia bardzo szybkiego pisania na klawiaturze.

Z jednej strony informatyzacja stwarza coraz większe możliwości. Z drugiej - może ograniczać rozwój dziecka, także ten związany z nauką pisania. Dlaczego?

Naukowcy mówią wprost: nauka pisania ręcznego jest niezwykle istotna, szczególnie z punktu widzenia neurobiologii.

Podczas nauki pisania ręcznego aktywujemy unikalny obwód neuronalny. Mózg po każdym ruchu ręki czy geście rozpoznaje słowo, jakie chcemy napisać. Procesy zachodzące w komórkach mózgowych prowadzą do tego, że potrafimy sobie wyobrazić znaczenie danego słowa lub przypomnieć jego formę graficzną. Taka praca umysłowa odgrywa znaczącą rolę w rozwoju mózgu. Ułatwia naukę i zapamiętywanie.

Dr Karin James, badając wpływ pisania ręcznego na rozwój, przeprowadziła badania na dzieciach.

Psycholog pokazała kilkulatkom, które jeszcze pisać i czytać nie umiały, karty z literą. Poprosiła także dzieci o odtworzenie kształtu litery na trzy odmienne sposoby. Pierwszym było napisanie tej litery po śladzie, drugim – narysowanie na czystej, białej kartce, trzecim – napisanie na klawiaturze. Podczas każdej aktywności mózg dzieci poddawany był badaniu skanerem. Co się okazało?

U tych dzieci, które pisały ręcznie, aktywowane zostały trzy ośrodki mózgowe, które u osoby dorosłej pracują podczas pisania i czytania. To lewy zakręt wrzecionowaty, dolny zakręt czołowy oraz tylna kora ciemieniowa.

Natomiast u kilkulatków, które odtworzyły litery po śladzie lub napisały je na klawiaturze – praca mózgu była dużo słabsza.

Jak to się dzieje, że podczas pisania ręcznego nasz mózg jest stymulowany, a podczas pisania na klawiaturze nie? Gdy trzymamy w ręku długopis i chcemy wykonać nim określoną liczbę i sekwencję ruchów, nasz mózg musi to wszystko dokładnie zaplanować. Jeśli napisana literka nie wychodzi poprawnie – stanowi to bodziec do dalszej pracy umysłowej i, co za tym idzie, do głębszej i bardziej zaawansowanej pracy, czyli odtworzenia wyglądu danej litery i przeniesienia go na papier. Efektem ma być porównywalny wygląd napisanej litery do wzorca.

Virginia Berninger z Uniwersytetu w Waszyngtonie także przeprowadziła badania związane z wpływem nauki pisania ręcznego na mózg dziecka.

Wzięły w nim udział maluchy, które potrafiły już pisać. Ich zadaniem było stworzenie własnego tekstu i zapisanie odręczne. Druga grupa miała to samo zadanie, ale pisała na klawiaturze. Okazało się, że dzieci piszące ręcznie używały większej liczby wyrazów, miały bogatszy słownik, a także powoływały się częściej na idee, własne pomysły.

Dalsze badania technikami neuroobrazowania pokazały, że między pisaniem a pomysłowością jest jeszcze większy związek.

Dzieci zostały poproszone o wymyślenie tematów na wypracowanie. Większą aktywność neuronalną w obszarach mózgu odpowiedzialnych za pamięć roboczą oraz czytanie i pisanie wykazywały mózgi tych dzieci, które pisały ręcznie.

Szkoła i przedszkole to nie wszystko. Pisać powinniśmy uczyć dziecko już od najmłodszych lat. Nauka ta nie ma jednak formy właściwego pisania, ale treningu ręki.

Przede wszystkim należy stymulować i rozwijać motorykę małą. Doskonałe będą tutaj ćwiczenia wymagające od dziecka precyzji ruchu. Może to być zabawa ziarenkami, nawlekanie koralików na sznurek, lepienie z plasteliny, wyklejanie, rysowanie różnymi rodzajami kredek czy malowanie palcami.

Starsze dzieci można uczyć posługiwania się grubą igłą i nicią, wykonywać kulki z bibuły. Chodzi o to, by zaangażować do pracy mięśnie dłoni i palców, rozluźnić nadgarstek. Warto też układać puzzle i czytać książki. Takie aktywności uczą logicznego myślenia i łączenia faktów.