Nieprawidłowości w budowie dróg rodnych

Nieprawidłowo zbudowana macica może stanowić czynnik ryzyka poronienia lub w pewnych przypadkach, poronień nawracających. Niektóre wady macicy są wrodzone, inne pojawiają się w ciągu życia. Ważne jest, że tylko niektóre z wad macicy zwiększają ryzyko poronienia i wymagają leczenia. Część z nich nie powoduje żadnych problemów w przebiegu ciąży. Wady macicy najczęściej przyczyniają się do utraty ciąży w drugim i trzecim trymestrze, ale pewna ich część może mieć udział w zaburzeniach implantacji i rozwoju płodu na wczesnym etapie.

Najczęstszą wadą wrodzoną narządu rodnego jest przegroda macicy. Jest to fragment tkanki częściowo dzielący macicę, zwykle słabo ukrwiony. Zaburzenie to powstaje na skutek braku prawidłowego rozdzielenia dwóch symetrycznych struktur, z których powstaje macica. Występowanie przegrody nie zawsze powoduje zaburzenia rozwoju ciąży, ale w niekorzystnych przypadkach może uniemożliwiać zarodkowi zagnieżdżenie się w błonie śluzowej macicy lub ograniczyć wewnątrzmaciczny wzrost płodu. Jeżeli zapłodniona komórka jajowa zagnieździ się na przegrodzie, może dojść do poronienia. Samo stwierdzenie występowania tej wady macicy nie oznacza znalezienia przyczyny poronienia – możliwe jest donoszenie dziecka i urodzenie go w terminie. Przegrodę macicy leczy się operacyjnie, jeśli istnieją do tego wskazania.

Inną anomalią budowy narządu rodnego jest macica dwurożna. Jest to wrodzona deformacja, do której dochodzi na wczesnym etapie rozwoju prenatalnego. Może być ona skutkiem przyjmowania przez matkę w ciąży preparatu o nazwie dietylstylbestrol lub tworzyć się pod wpływem bliżej niepoznanych czynników.

Badania naukowe wykazują, że macica dwurożna może zwiększać ryzyko przedwczesnego porodu oraz niewydolności cieśniowo-szyjkowej, czyli powikłań występujących w drugim i trzecim trymestrze ciąży. Niewydolność cieśniowo-szyjkowa i poród przedwczesny stanowią zagrożenie dla życia dziecka, jeśli do porodu dojdzie przed 24-25 tygodniem ciąży – okresem, który uważa się za granicę, po przekroczeniu której istnieje szansa na przetrwanie noworodka. Jednak wiele kobiet z dwurożną macicą jest w stanie donosić ciążę bez żadnych problemów, także ryzyko poronienia i porodu przedwczesnego różni się w zależności od indywidualnego przypadku.

Czasami dochodzi do mylenia macicy dwurożnej z macicą z przegrodą w procesie diagnostycznym. Te dwie wrodzone wady mogą wyglądać podobnie w obrazie badań, takich jak USG czy histerosalpingografia. Różnica polega na tym, że macica z przegrodą jest zaokrąglona w górnej części trzonu i posiada jedną jamę, macica dwurożna natomiast jest podzielona na górze i tworzy kształt serca z dwiema jamami. Prawidłowe rozpoznanie i różnicowanie tych dwóch wad jest bardzo ważne ze względu na inny proces leczenia. Macica dwurożna może w ogóle nie wymagać terapii, poza obserwacją ewentualnych objawów niewydolności cieśniowo-szyjkowej. Jeżeli konieczne jest leczenie, polega ono na przeprowadzeniu rekonstrukcji podczas operacji laparoskopowej. Usunięcie przegrody macicy natomiast wykonuje się w ramach zabiegu histeroskopii. Co więcej, dwurożna macica przez niektórych nie jest wcale uznawana za czynnik zwiększający ryzyko poronienia.

Kobieta z niewydolnością cieśniowo-szyjkową może mieć problemy z donoszeniem płodu, kiedy szyjka macicy zaczyna się zbyt wcześnie rozpulchniać i skracać. Jeżeli problem nie jest rozpoznany dostatecznie wcześnie, dysfunkcja szyjki prowadzi do przedwczesnego porodu lub utraty ciąży. Niestety wczesne rozpoznanie niewydolności cieśniowo-szyjkowej nie zawsze jest proste. Czynniki, które mogą wskazywać na upośledzoną funkcję szyjki macicy, to występowanie przedwczesnych porodów w przeszłości, miękka konsystencja szyjki w badaniu ginekologicznym, krótki czas trwania poprzednich porodów, duże rozwarcie szyjki przed rozpoczęciem porodu oraz coraz wcześniejsze porody w kolejnych ciążach.

Przyczynę występowania niewydolności cieśniowo-szyjkowej nie zawsze można stwierdzić. Może ona być wrodzona na skutek przyjmowania przez matkę w ciąży dietylstylbestrolu (DES), powstać jako powikłanie urazu szyjki macicy – np. podczas wcześniejszego porodu, jeżeli pęknięta szyjka nie została właściwe zszyta. Zwiększone ryzyko niewydolności cieśniowo-szyjkowej występuje również u kobiet, które poddały się zabiegowi wyłyżeczkowania jamy macicy z rozszerzeniem kanału szyjki macicy, zwłaszcza powyżej 10 mm. Potencjalnym czynnikiem sprawczym tego powikłania mogą być także zaburzenia hormonalne związane z wydzielaniem relaksyny i prostaglandyn.

Mięśniaki to łagodne guzy będące zwartymi skupiskami tkanki łącznej. Występują powszechnie, uważa się że od 20% do 50% kobiet posiada jeden z ich rodzajów. Mięśniaki macicy nie są wrodzone - rozwijają się w życiu dorosłym. Objawy mięśniaków są zróżnicowane. W wielu przypadkach nie dają żadnych oznak, w innych mogą być powodować ból miednicy, bolesne miesiączkowanie lub problemy z płodnością. Mogą być też niestety przyczyną nawracających poronień.

Badania wykazują, że mięśniaki są odpowiedzialne za niepłodność lub poronienie w około 5% przypadków. To, czy będą stanowić przeszkodę w prawidłowym przebiegu ciąży zależy głównie od rodzaju guza, jego wielkości oraz umiejscowienia. Dobrą wiadomością jest fakt, że mięśniaki można leczyć z powodzeniem i tym samym usunąć przyczynę niepowodzeń reprodukcyjnych.

Nieprawidłowości w budowie narządu rodnego stanowią rzadszą przyczynę poronień i odpowiadają ogółem za około 1,8-37,6% problemów z poczęciem lub donoszeniem ciąży. Mogą stanowić przeszkodę w prawidłowym zagnieżdżeniu się zarodka lub przyczynić się do wystąpienia przedwczesnego porodu w drugim i trzecim trymestrze ciąży. Właściwa diagnoza jest bardzo ważna, gdyż w wielu przypadkach daje szansę na terapię zakończoną sukcesem i umożliwia prawidłowe donoszenie ciąży w przyszłości.

Źródła

1. Dębski R. Ginekologia kliniczna Tom 1-3, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-013-9
2. Florjański J. (red.), 80 przypadków ginekologiczno-położniczych, Urban & Partner, Wrocław 2007, ISBN 83-60290-31-6
3. Bręborowicz G. Ginekologia i położnictwo, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, ISBN 83-200-3082-X
4. Słomko Z. Ginekologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008, ISBN 978-83-200-3153-9