Kalwinizm. Charakterystyka religii

Kalwinizm (ewangelicyzm reformowany) to doktryna stworzona przez Jana Kalwina, francuskiego teologa i reformatora. Swoje poglądy religijne zawarł m.in. w dziele „O instytucjach religijnych” oraz w trzech traktatach: „O Eucharystii”, „O relikwiach” i „O skandalach”.

Kalwinizm opiera się na predestynacji – wyznawca kalwinizmu wierzy w to, że jego losy są już ustalone przez Boga (teoria ta została zainspirowana poglądami św. Augustyna). Zarówno zbawienie, jak i potępienie są niezależne od ludzkich działań. W chwili narodzin nasze życie po śmierci jest już więc przypieczętowane: człowiek jest przeznaczony albo do nieba, albo do piekła.

Doktryna kalwinizmu opiera się na Biblii. Eucharysta i chrzest w kalwinizmie nie są znakami łaski, tylko wiary.

Najwyższym organem w kalwinizmie jest synod. Biskupów wybierają wierni. Pastora nie obowiązuje celibat. Może nim zostać również kobieta.

Kalwinizm uznaje tylko dwa sakramenty – Chrzest i Wieczerzę Pańską (komunia przyjmowana jest pod dwiema postaciami: chleba i wina; odbywa się tylko raz w miesiącu i w święta).

W kalwinizmie obowiązują doktryny łaski (doktryny odnoszące się do zbawienia człowieka). Jest ich pięć:

• T – total depravity (całkowita deprawacja) – każdy człowiek rodzi się w niewoli grzechu i nie jest w stanie się od niego uwolnić,
• U – unconditional election (bezwarunkowe wybranie) – ludzie, którzy mają być zbawieni, zostali wybrani przez Boga ze względu na jego wolę i łaskę,
• L – limited atonement (ograniczone pojednanie) – zbawieni zostaną tylko ci, którzy zostali wybrani przez Boga,
• I – irresistible grace (nieodparta łaska) – człowiek wybrany odpowiada na łaskę Boga,
• P – perseverance of the saints (wytrwanie świętych) – ci, którzy odsunęli się od Boga, nie zostaną zbawieni.

W kalwińskich kościołach nie ma obrazów i rzeźb. Nie ma też kultu świętych, również Maryi (jednak stawiana jest za wzór wiary). W kontekście matki Jezusa odrzucane są pojęcia takie jak: niepokalane poczęcie, wniebowzięcie, orędownictwo i pośrednictwo Marii u Boga.

Kalwiniści, podobnie jak luteranie, uznają spowiedź powszechną. Nie ma konfesjonałów.

Kalwinizm i luteranizm wyrastają na gruncie reformacji, która była drugim z głównych prądów renesansu (obok humanizmu). W XVI w. doszło do rozbicia wyznaniowej wspólnoty religijnej i utraty poczucia stabilizacji światopoglądowej.

Doktryna Marcina Lutra konkurowała z doktryną Jana Kalwina, m.in. w zakresie rozumienia dogamtu Trójcy Świętej. Obie jednak odeszły od rygoru papiesko-katolickiej hierarchii kościelnej i postulowały zasady ewangeliczne.

W XVI w. w Polsce kalwinizm stawał się coraz bardziej popularny, zwłaszcza wśród szlachty (tezy Marcina Lutra na ogół popierali mieszczanie).

Jednymi z przywódców wyznania Kalwina byli Mikołaj Rej i Jan Łaski. Pod koniec życia na kalwinizm przeszedł Andrzej Frycz Modrzewski.