Zasady ortograficzne. Dlaczego trzeba ich przestrzegać?
Zasady ortograficzne mają sens! I wcale nie chodzi tu o to, by nauczyciele mogli robić dyktanda, które uczniom śnią się po nocach, ale byśmy mogli się w ogóle komunikować w języku pisanym. Sprawdźmy zatem, jakie zasady ortograficzne obowiązują w polszczyźnie.
1. Co to jest ortografia?
Ortografia to zbiór przepisów regulujących sposób zapisu słów danego języka za pomocą liter alfabetu. Innymi słowy: to ustalony sposób posługiwania się systemem pisma. Pozwala na komunikowaniu się osobom z różnych regionów Polski, gdzie język mówiony może znacząco się różnić (np. w warstwie fonetycznej). Wprowadza też porządek do języka i pozwala odróżnić od siebie słowa, które brzmią tak samo, a znaczą zupełnie co innego (np. "morze" jako akwen i "może" jako tryb warunkowy).
2. Ortografia – zasady
W szkole podstawowej dzieci poznają wszystkie zasady ortograficzne. Edukację w tym zakresie zaczynają już w pierwszej klasie, kiedy to dowiadują się, co to ortografia i jak należy poprawnie zapisywać wyrazy. Nie jest to łatwe, więc warto wspierac dziecko w tym procesie. Ale uwaga: nie stawiajmy uczniowi wysokich wymagań i surowo nie sprawdzajmy stopnia ich realizacji. W atmosferze stresu i lęku dziecko niczego się nie nauczy! Wykaż mu więc maksimum cierpliwości i wspólnie poszukajcie metody, które pomogą przywoić zasady ortograficzne.
Pamiętajcie, że zasady ortograficzne dla dzieci do druku położone na biurku naszej pociechy nie wystarczą. Potrzebna jest też motywacja i znalezienie sposobu na usprawnienie procesu zapamiętywania. A ten będzie przebiegał najlepiej, gdy jesteśmy weseli i zrelaksowani.
3. Jakie zasady ortograficzne trzeba znać i jak je zapamiętać?
Zasady ortograficzne dla dzieci mogą brzmieć abstrakcyjnie, więc najlepiej jest uczyć się ich w formie zabawy. Sprawdzą się tu różne techniki mnemotechniczne, które opierają się na wykorzystywaniu wyobraźni, wizualizacji i skojarzeń (im bardziej zabawne i nonsensowme, tym lepiej).
Możecie wykorzystać różnego rodzaju gry i tablice lub stworzyć je samemu. Wspólnie piszcie też dyktanda. A od jakich zasad najlepiej jest zaczac naukę?
Zapamiętajcie!
„Ó” piszemy: jeżeli wymienia się na o, e, a, np. dwór/dwory, pokój/pokoje, siódmy/siedem na początku następujących wyrazów: ósemka, ów, ówczesny, ówdzie * w zakończeniach: -ów (Kraków, psów), -ówka (kartkówka, dachówka), -ówna (Iłłakowiczówna)
„U” piszemy: rzeczownikach zakończonych np. na: -un np. opiekun, -unek np. rachunek, -unka np. opiekunka, -ulec np. hamulec w czasownikach zakończonych np. na: -uje np. maluje, -ujesz np. malujesz, -uj np. pakuj w zakończeniach bez okolicznika -uć typu kuć, psuć, snuć w zakończeniach typu np.: -uch (dzieciuch), -unia (córunia), -uszek (maluszek), -uś (dziadziuś), -uśki (miluśki), -utki (złociutki)
„Ch” piszemy: gdy wymienia się na sz ,np.: kruchy – kruszyć, ucho – uszko, mucha – muszka, ruch – ruszać na końcu wyrazów, np.: dach, butach, duch, oddech, zuch (wyjątek: druh) * po spółgłosce s, np.: scharakteryzować, schemat, schody, schylić się
„H” piszemy: jeżeli wymienia się na g, ż, z, dż, np.: wahać – waga w rozpoczynających wyrazy cząstkach: hekto-, helio-, hetero-, higro-, hiper-, hipo-, homeo-, homo-, hydro-, na początku wyrazu, jeżeli h może być opuszczone: Hanna – Anna, w „hałaśliwych” wyrazach, np. halo, hurra, hałas, huk, huragan, * po spółgłosce z, np.: zharmonizować, zhańbiony, zheblować
"Ż" piszemy: gdy wymmienia się na g, dz, h, z, ź, s (np. odważny/odwaga, zakażenie/zakaźny) w zakończeniach -aż i eż, np. garaż, odzież po literach l, ł r oraz w wyrazach zapożyczonych po n, np. oranżada, rewanż w partykułach -że, -ż, np. cóż, także
"Rz" piszemy: kiedy wymienia się na r w innych forach danego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych, np. starzec/starość w zakończeniach -arz, -erz, -mierz, -mistrz, np. rycerz, Sandomierz, * po spółgłoskach b-, p-, d-, t-, g-, k-, ch-, j-, w-
