„Nie” z przymiotnikami. Zasady pisowni

Pisownia „nie” z różnymi częściami mowy bywa problematyczna. Niekiedy trudno zapamiętać rządzące w tym zakresie reguły. Ucząc się zasad ortografii, dobrze jest korzystać z dobrej jakości opracowań, najlepiej rekomendowanych przez językoznawców.

Przymiotniki w stopniu równym z partykułą „nie” piszemy łącznie, np. niebrzydki, niegrzeczny, niemiły, niedobry, nieuczciwy, nieobecny, nietowarzyski.

Inna zasada obowiązuje jednak, kiedy zapisać należy „nie” z przymiotnikiem w stopniu wyższym i najwyższym. Konieczna jest wówczas pisownia rozdzielna, np. nie dłuższy i nie najdłuższy, nie łatwiejszy i nie najłatwiejszy, nie większy i nie największy, nie gorszy i nie najgorszy.

Są również inne reguły, które nakazują pisownie rozdzielną partykuły „nie” z przymiotnikiem. Taka zasada dotyczy zapisu „nie” wprowadzającego przeciwstawienie. Przykłady takiego zapisu, to m.in.: nie czarne, ale białe; nie dobry, ale wprost wyśmienity; nie ładny, ale przepiękny.

Rozdzielnie zapisuje się również partykułę „nie”, która występuje między identycznymi formami i tworzy wyrażenia uogólniające lub wskazujące na niepewność co do opisywanego obiektu, np.: Rower stary nie stary, ważne, że jeździ.

Słownik Języka Polskiego PWN nakazuje też rozdzielną pisownię partykuły „nie” z przymiotnikiem, kiedy konfrontuje ona dwa przymiotniki w celu wyrażenia opinii, że zaprzeczany przymiotnik jest w swej treści wyolbrzymiony lub nieprawdziwy, a rzeczywistości odpowiada cecha pierwszego przymiotnika, np. Sytuacja jest zła, ale nie beznadziejna.

Partykułę „nie” z przymiotnikiem piszemy rozdzielnie po wyrażeniach: gdyby nie, jeszcze nie, już nie, nawet nie, czyż nie, np. Już po terminie, a rachunki nadal nie opłacone. Gdyby nie szybka reakcja policji, doszłoby do tragedii.

Pisownię rozdzielną „nie” z przymiotnikiem należy też zastosować po przysłówkach bynajmniej i wcale dla podkreślenia prawdziwości sądu, np. Wcale nie interesująca ta sztuka.

Partykułę „nie” z przymiotnikiem należy też zapisać rozdzielnie, kiedy mamy do czynienia z przeciwstawieniem logicznym, w którym drugi człon pisany jest wielką literą, np. nie-Molierowska.

Decyzją Rady Języka Polskiego z 1997 roku zasady dotyczące imiesłowów przymiotnikowych są tożsame z regułami zapisu przymiotników. W oparciu o tę regułę napiszemy: nieleżący, niepalący.

Wcześniej cząstkę „nie” z imiesłowem przymiotnikowym należało pisać razem lub osobno w zależności od ich znaczenia. Warto jednak wiedzieć, że ta zasada nie została zniesiona i nadal może być stosowana.

Zasady polskiej ortografii nie należą do prostych. Trudno jest je wszystkie opanować, zwłaszcza że wśród reguł sporo jest wyjątków.

Trzeba się ich jednak nauczyć, by nie mieć problemów na dalszych etapach edukacji oraz móc konstruować poprawne językowo teksty.