Układ oddechowy człowieka - budowa i funkcje

Układ oddechowy człowieka zbudowany jest z części dolnej oraz górnej. Zbudowane są w następujący sposób.

Górne drogi oddechowe

Górne drogi oddechowe to:

• jama nosowa;
• gardło;
• przedsionek krtani.

W jamie nosowej wyróżniamy dwie części, oddzielone przegrodą nosową, zbudowaną z części chrzęstnej i kostnej. Przewody nosowe połączone są z zatokami przynosowymi, do których należą zatoki szczękowe, czołowe, klinowe, a także komórki sitowe.

Od zewnątrz jama nosowa ograniczona jest nozdrzami przednimi, od wewnątrz łączy się z gardłem przez nozdrza tylne. Wyściełana jest błoną śluzową, jest także obficie unerwiona i ukrwiona. Znajdują się w tym miejscu również gałęzie tętnicy szczękowej i ocznej. Odpowiadają one za zaopatrzenie w krew części zewnętrznej nosa oraz części twarzy.

Do jamy nosowej uchodzi również nerw szczękowy i oczny, dzięki którym odczuwamy ból, dotyk oraz ucisk.

Do górnej części należy także przedsionek krtani oraz kieszonki krtaniowe.

Dolne drogi oddechowe

Dolne drogi oddechowe to:

• krtań (od fałdów głosowych);
• tchawica;
• dwa oskrzela główne;
• wewnątrzpłucne drzewo oskrzelowe;
• płuca.

Krtań jest elementem układu oddechowego, a jednocześnie narządem głosu. Zbudowana jest z dużej ilości ruchomych chrząstek. Charakterystyczna chrząstka tarczowata, która występuje u mężczyzn, uwidacznia się na szyi jako tzw. jabłko Adama.

Najważniejszą częścią tego narządu jest chrząstka nagłośnieniowa - nagłośnia, ponieważ otwiera i zamyka drogę do kolejnych części dróg oddechowych, działając na zasadzie zastawki.

Następnym elementem dolnych dróg oddechowych jest tchawica, która łączy krtań z oskrzelami. Zbudowana jest z podkowiastych chrząstek, uniemożliwiającym jej zapadanie się.

Wyściełana jest nabłonkiem migawkowym, który za pomocą ruchów rzęsek oczyszcza kanał z zanieczyszczeń. Podczas kaszlu ewentualne ciała obce wypychane są tam do gardła i stamtąd przedostają się do przewodu pokarmowego lub do jamy ustnej, aby opuścić organizm.

Tchawica rozgałęzia się na dwa oskrzela, drzewo oskrzelowe powstaje zaś z rozgałęzionych na płuca oskrzela - system kanalików, przez które do pęcherzyków płucnych trafia oczyszczone powietrze.

Głównym narządem układu oddechowego są płuca, które odpowiadają za wymianę gazową. Prawe płuco składa się z trzech płatów, lewe z dwóch. Znajdują się w klatce piersiowej, które są chronione przed uszkodzeniami przez żebra. Od wewnątrz chroni je opłucna - cienka, zbudowana z dwóch warstw błona (opłucna płucna i opłucna ścienna).

W jamie opłucnej znajduje się mała ilość płynu surowiczego, dzięki czemu mechaniczne bodźce są amortyzowane i nie wpływają na pracę narządu. Dodatkowo płyn ten nawilża powierzchnię płuc i chroni je przed uszkodzeniami w czasie oddychania.

Narządem wspomagającym pracę układu oddechowego jest przepona - płaski, poprzecznie prążkowany mięsie, który oddziela klatkę piersiową od jamy brzusznej i jest uwypuklony do góry. Porusza się bez udziału człowieka w czasie oddychania.

Dzięki przeponie kształt oraz objętość klatki piersiowej ulega niewielkiej zmianie, co umożliwia pomieszczenie lub usunięcie powietrza z płuc. Przepona reguluje także ciśnienie w organizmie.

Zbudowana jest z nerwu przeponowego, posiadającego włókna czuciowe i ruchowe. Narząd ten zaopatrywany jest przez tętnicę piersiową wewnętrzną, aortę brzuszną i piersiową.

Podstawową funkcją układu oddechowego jest sprawne pobieranie i transport gazów oddechowych: tlenu i dwutlenku węgla oraz wymianę gazową, co jest czynnością niezbędną do podtrzymania czynności życiowych.

Inne funkcje układu oddechowego to:

• oczyszczanie powietrza;
• nawilżanie powietrza;
• ogrzewanie powietrza.

Podczas wdechu początkowo powietrze trafia do jamy nosowej lub gardła, po czym w niedługim czasie dociera do pęcherzyków płucnych. W pęcherzykach tych ma miejsce wymiana gazowa - tlen przedostaje się do cienkich naczyń włosowatych, po czym razem z krwią jest transportowany do każdej komórki ciała. Pęcherzyki te jednocześnie odbierają z krwiobiegu dwutlenek węgla.