Rozwój dziecka przez zabawę

Najwcześniejsza zabawa, w której uczestniczy dziecko, to zabawa manipulacyjna. Niemowlak coś zgniata, czymś uderza, coś naciska. Kiedy dziecko przekracza już pierwszy rok życia, zaczyna dostrzegać skutki swoich czynności, jego działanie ma więc charakter intencjonalny.

Dlatego warto w tym okresie pokazywać dziecku zabawki, które mają rozbudowane funkcje. Każdy maluch uwielbia pudełka – wkładanie jednego do drugiego, zabawki dla niemowląt, w których można naciskać przyciski, które wydają różne odgłosy, albo którymi można, poprzez potrząsanie, uzyskać jakiś dźwięk (różnego typu grzechotki), czyli tzw. zabawki edukacyjne.

W następnym okresie rozwoju dziecka pojawiają się zabawy konstrukcyjne. Dziecko zaczyna coś tworzyć, np. wieże z tych najprostszych klocków. To także czas - około 18. miesiąca życia – kiedy maluch zauważa innych rówieśników, którzy bawią się koło niego. Szczególnie cenna przy małych dzieciach jest zabawa aktywna.

Jedną z ważnych cech zabawy jest to, że zachęca ona do komunikowania się. To właśnie w zabawie maluch musi odnaleźć wspólny język ze współtowarzyszami. Zabawa poprawia język małego dziecka, uczy społecznej komunikacji. Wobec wielkiego oddziaływania zabawy na poprawę komunikowania się trzeba zachęcać dzieci i przede wszystkim stwarzać im warunki do wspólnego przebywania z rówieśnikami.

Bawienie się w piaskownicy, na placu zabaw czy we własnym domu, ale wspólnie z dziećmi znajomych, jest nie do przecenienia, jeśli chodzi o kształtowanie mowy dzieckai wyrabianie w nim umiejętności funkcjonowania w grupie.

Zabawa małych dzieci pozwala im także na uczenie się pełnienia ról płciowych właściwych naszej kulturze. Jest to możliwe w momencie, kiedy dzieci rozpoczynają okres zabawy tematycznej, czyli około 2. roku życia. Dzieci wchodzą w niej w role, które znają z najbliższego otoczenia.

W ten sposób pokazują, jak widzą świat, który je otacza. Zabawy takie są znakomitym odbiciem panujących w najbliższym otoczeniu malucha relacji między dorosłymi. Już małe dziewczynki bawią się w dom i dzieci. Przyglądając się dzieciom można poznać, jakie obowiązki mają u nich poszczególni członkowie rodziny. Podglądając zabawę można zauważyć, kto w rodzinie sprząta, kto gotuje, kto zajmuje się rodzeństwem.
Dzieci w zabawie wchodzą w rolę dorosłych i uczą się, jak funkcjonować w realnym świecie. Warto zadbać o to, by dziecko w tym wieku posiadało zabawki, które je zainspirują do naśladownictwa. Wyposażenie kuchni, mały garaż, lalka, wózek etc. to tylko niektóre zabawki naśladujące zwykłe życie dorosłych. One zainspirują dwuletniego malucha do naśladownictwa najbliższych.

Małe dzieci zdecydowanie potrzebują rodziców lub kogoś dorosłego do zabawy. Nie potrafią sobie same jej zorganizować. Chcąc zapewnić dzieciom optymalny rozwój, bawmy się z nimi.

Dziecko 2-3 letnie jest w stanie wyobrazić sobie, że zabawki mają cechy istot żywych – są zdolne się ruszać, kiedy trzeba także mówią. Tak niemowlęta, jak i małe dzieci nie odróżniają zabawek dla chłopców od tych dla dziewczynek. Bardzo intensywny rozwój zabawy i pojawienie się umiejętności organizowania sobie zabaw wspólnie z innymi dziećmi ma miejsce w wieku przedszkolnym, o czym w kolejnym artykule.

Małgorzata Żmudzka-Kosała

Źródła

1. Hurlock E, Rozwój dziecka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985, ISBN 83-01-06139-1.
2. Vasta R., Haith M.M., Miller S.A., Psychologia dziecka,Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2004, ISBN 83-02-08927-3.
3. Włodarski Z., Wprowadzenie do psychologii. Podręcznik dla nauczycieli, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996, ISBN 83-88149-91-1.