Rodzice myślą, że kontrolują dziecko w sieci. Eksperci: "Statystyczna przepaść"

Scena ma miejsce w pokoju dziecięcym, tuż przed zaśnięciem małego chłopca. Tata, stojąc drzwiach, tłumaczy, do czego teraz może mieć on dostęp i jaka odpowiedzialność została złożona na jego barki. W niewielkim pomieszczeniu znalazły się wszelkie zagrożenia, które – poprzez smartfon – są dostępne na wyciągnięcie ręki.

– Pamiętaj, w rogu pokoju stoi pudełko ze wszystkimi materiałami pornograficznymi, jakie kiedykolwiek powstały. Nawet te najdziwniejsze – tłumaczy spokojnie mężczyzna. – Ufam, że na nie nie spojrzysz.

Potem zwraca uwagę chłopca na mężczyznę, który rzuca uwagi pełne nienawiści. – Po prostu go zignoruj, ok?

W pokoju znajduje się też formularz, przez który można zamówić narkotyki oraz złośliwe koleżanki z klasy, które go obgadują, a także rosyjski haker próbujący wymusić wrażliwe dane. – Zignoruj to – powtarza tata.

To krótkie, minutowe nagranie pokazuje, z jak wieloma wyzwaniami musi się mierzyć dziecko w świecie online. Przy czym nie zawsze jest gotowe, by zmierzyć się z nimi w pojedynkę.

Dane przedstawione w najnowszym raporcie NASK-u oraz informacje przytoczone przez Smartphone Free Childhood pokazują, że zarówno polskie, jak i amerykańskie dzieci otrzymują smartfony coraz wcześniej. W Polsce 40 proc. dostaje własne urządzenie przed 9. urodzinami. W USA średni wiek to 11 lat, a niemal dwie trzecie dzieci deklaruje, że dostało go w wieku 10 lat lub wcześniej.

Oznacza to, że cyfrowa codzienność staje się normą, jeszcze zanim młodzi zyskują dojrzałość emocjonalną i społeczną.

Zobacz także: Co trzeci młody człowiek doświadcza przemocy w sieci. Alarmujące dane

Z raportu NASK "Nastolatki" wynika też, że polska młodzież spędza w sieci średnio 5 godzin dziennie w tygodniu oraz 5 godzin i 16 minut w weekendy. To nieco mniej niż rekordowe 5 godzin 36 minut w 2022 roku, w okresie pandemii, ale nadal oznacza, że niemal jedna piąta doby to czas online.

W praktyce smartfon staje się towarzyszem codziennych czynności – młodzi scrollują przy jedzeniu, nauce czy zasypianiu. "Multiskreening to nowa norma" – zauważa Filip Konopczyński z NASK.

Jednym z najważniejszych wniosków raportu jest rozdźwięk między deklaracjami dorosłych a rzeczywistością.

57 proc. rodziców twierdzi, że ustala zasady korzystania z internetu, ale potwierdza to jedynie 21 proc. nastolatków. Podobnie z kontrolą dostępu do treści dla dorosłych – 58 proc. rodziców deklaruje, że ją sprawuje, ale tylko 18 proc. młodych to potwierdza. – To statystyczna przepaść między tym, co mówią dorośli a rzeczywistością dzieci – komentuje Agnieszka Ładna z NASK.

Raport "Nastolatki" ujawnia też skalę zagrożeń. Co trzeci młody człowiek doświadcza przemocy w sieci, najczęściej w formie wyzywania, ośmieszania czy poniżania.

Średni wiek pierwszego kontaktu z pornografią to 11 lat, a co trzeci nastolatek ogląda ją regularnie. Ponad 25 proc. otrzymało nagie lub półnagie zdjęcia. Do tego dochodzą ryzykowne aktywności, takie jak udział w "challenge’ach" czy oglądanie patotreści.

Problem ma charakter globalny. Z badań Snap Inc. wynika, że prawie dwie trzecie przedstawicieli pokolenia Z w sześciu krajach doświadczyło prób "sextortion", czyli szantażu seksualnego online.

Nadmierne korzystanie z sieci i mediów społecznościowych wiąże się z konsekwencjami dla zdrowia psychicznego. Jak informuje organizacja Smartphone Free Childhood, badania dokumentują rosnące wskaźniki depresji, zaburzeń lękowych i anoreksji wśród młodzieży.

Jonathan Haidt, autor książki "The Anxious Generation", wskazuje, że od 2010 roku liczba klinicznych diagnoz lęku u młodych wzrosła o 134 proc., depresji o 106 proc., anoreksji o 100 proc., a uzależnień o 33 proc.

Zobacz także: Raport odsłania smutną prawdę o polskiej szkole. Ta grupa najczęściej doświadcza przemocy

Nowym elementem cyfrowej codzienności jest sztuczna inteligencja. 70 proc. polskich nastolatków korzysta z niej w nauce i odrabianiu lekcji, ale też w czasie wolnym – 23 proc. traktuje ją jako rozrywkę, a 21 proc. używa "z nudów".

W USA aż 72 proc. młodych przyznało, że rozmawiało z chatbotami jak z towarzyszami, a niemal co ósmy szukał w nich wsparcia emocjonalnego. Rodzice często nie mają świadomości, że AI staje się tak ważnym elementem życia ich dzieci.

Eksperci podkreślają, że problemem nie jest wyłącznie ilość czasu przed ekranem, ale przede wszystkim to, z czym dzieci się w sieci stykają.

Stąd tak potrzebne są akcje uświadamiające skalę problemu. Dobrym przykładem może być akcja Smartphone Free Childhood. W dobie konsumowania głównie treści wideo, klip ma szansę trafić do większej liczby osób i przyczynić się do zwiększenia wiedzy rodziców o zagrożeniach w sieci.

Magdalena Pietras, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła

1. Smartphone Free Childhood
2. NASK
3. Polska Agencja Prasowa