Problemy z matematyką
Problemy z matematyką w pierwszych etapach edukacji dziecka skutkują często poważnymi konsekwencjami nie tylko w karierze matematycznej ucznia, ale także odbijają się na psychice malucha – dziecko traci motywację do uczenia się, niechętnie uczęszcza na lekcje matematyki, zaległości się nawarstwiają, dziecko nie potrafi nadrobić braków, czuje się gorsze, bezwartościowe, zamyka się w sobie, stopniowo wycofuje się z życia klasy. Matematyka uczy zdolności myślenia logicznego, dlatego kładzie się na nią duży nacisk w systemie edukacyjnym. Niestety, wielu uczniów wykazuje trudności w zakresie zdolności matematycznych. Czy problemy z matematyką u ucznia zawsze muszą wskazywać na dyskalkulię?
1. Rodzaje dyskalkulii
Przez wiele lat problemy z matematyką u uczniów klas początkowych wiązano z niskim poziomem inteligencji. Obecnie wiadomo, że nawet dzieci z normą intelektualną mogą wykazywać trudności w uczeniu się matematyki. Z czego zatem wynikają problemy z przyswajaniem wiedzy matematycznej? Według specjalistów, trudności w nauce matematyki mogą być związane z genetycznymi lub wrodzonymi dysfunkcjami tych części mózgu, które stanowią anatomiczno-fizjologiczne podłoże dojrzewania umiejętności matematycznych wraz z wiekiem. W ten sposób powstaje dyskalkulia rozwojowa, która dotyczy około 1% populacji. Istnieje przynajmniej sześć rodzajów dyskalkulii:
- dyskalkulia werbalna – zaburzenia w umiejętności słownego wyrażania pojęć i zależności matematycznych, oznaczania ilości i kolejności, nazywania cyfr i liczebników oraz symboli matematycznych (np. +, -, x);
- dyskalkulia leksykalna – nieumiejętność czytania symboli matematycznych (cyfr, liczb, znaków i operacji matematycznych);
- dyskalkulia graficzna – brak zdolności zapisywania symboli matematycznych, niezdolność zapisania dyktowanych liczb czy działań arytmetycznych;
- dyskalkulia praktognostyczna – nieumiejętność dokonywania matematycznych manipulacji na konkretach, np. niezdolność liczenia, porównywania liczebności i wielkości: mniejszy, większy, równy, tyle samo, mniej, więcej;
- dyskalkulia operacyjna – niezdolność wykonywania operacji matematycznych, zamienianie operacji, np. uczeń dzieli zamiast odejmować albo dodaje zamiast mnożyć;
- dyskalkulia ideognostyczna – niezdolność rozumienia pojęć i zależności matematycznych oraz wykonywania obliczeń w pamięci.
2. Przyczyny problemów z matematyką
Problemy z matematyką nie zawężają się jednak wyłącznie do dyskalkulii rozwojowej. Mogą wynikać np. z opóźnień w rozwoju funkcji poznawczych u dziecka. Układ nerwowy malucha dojrzewa stopniowo i powoli. Wraz z wiekiem dziecko osiąga kolejne etapy rozumowania: stadium sensomotoryczne, stadium przedoperacyjne, stadium operacji konkretnych i stadium operacji formalnych. Nauka matematyki na sposób szkolny wymaga osiągnięcia przez dziecka etapu myślenia operacyjnego na poziomie konkretu. Pierwszoklasista, który nie jest w stanie osiągnąć tego stadium, którego układ nerwowy dojrzewa wolniej, może przejawiać specyficzne trudności w uczeniu się matematyki. Poziom operacji konkretnych umożliwia maluchowi rozumienie aspektu kardynalnego liczby naturalnej, wyprowadzanie wniosku o niezmienności liczby elementów, mimo obserwowanych przemieszczeń tych elementów oraz ustalanie liczby elementów w zbiorach. Te zdolności są podstawą rozumienia i opanowania czterech działań arytmetycznych oraz uchwycenia sensu matematycznego zadań tekstowych.
Ponadto, poziom myślenia operacyjnego pozwala dziecku ujmować relację mniejszy-większy w obu kierunkach jednocześnie oraz świadczy o umiejętności szeregowania semantycznego i rozumowania logicznego – skoro Arozwoju umysłowym szkraba, ale wynikają również z takich przyczyn, jak:
- zaburzenia analizy i syntezy wzrokowej;
- zaburzenia analizy i syntezy słuchowej;
- zaburzenia orientacji w przestrzeni i w schemacie własnego ciała;
- zaburzenia lateralizacji;
- strach przed nauczycielem matematyki;
- częste opuszczanie lekcji matematyki;
- znaczne zaległości w opanowywaniu materiału z matematyki;
- dekoncentracja na lekcjach matematyki, np. brak dyscypliny w klasie, hałas itp.;
- specyficzne problemy z czytaniem i pisaniem – dysleksja rozwojowa.
To tylko niektóre z przyczyn problemów uczniów z matematyką. Kiedy dostrzegasz, że dziecko wykazuje trudności w liczeniu i niechętnie zabiera się za prace domowe z matematyki, nie lekceważ problemu. Być może to dyskalkulia! Problem może tkwić gdzieś indziej, np. mieć podłoże emocjonalne. Warto wówczas udać się do poradni pedagogiczno-psychologicznej albo porozmawiać z pedagogiem szkolnym, by zdiagnozować przyczynę problemów matematycznych i podjąć odpowiednie środki zaradcze. Bez względu na osiągnięcia twojego szkraba w dziedzinie matematyki pamiętaj, że nie każde dziecko musi być geniuszem i mieć umysł ścisły.