Słuch u noworodka (niemowlaka) - jak się rozwija i kiedy dziecko zaczyna słyszeć?

Rozwój słuchu u niemowlęcia przebiega w kilku etapach i zaczyna się już w życiu płodowym. Kiedy dziecko zaczyna słyszeć? W przeciwieństwie do wzroku dziecko przychodzi na świat, gdy jego umiejętności słyszenia są już znacznie rozwinięte. Kiedy dziecko w brzuchu zaczyna słyszeć? Kolejne etapy rozwoju słuchu można opisać następująco:

• okres płodowy - dziecko w łonie matki zaczyna słyszeć już od ok. 20. tygodnia ciąży; lepiej odbiera dźwięki o niskich częstotliwościach; jak wskazują naukowcy, dziecko w trzecim trymestrze ciąży potrafi już rozpoznać głos matki, a kołysanki, które śpiewała mu w tym okresie, uspokajają go, gdy już przyjdzie na świat;
• 0 - 4 miesiąc życia - niemowlę reaguje gwałtownie na głośne dźwięki odruchem Moro;
• 3 - 6 miesiąc życia - dziecko potrafi reagować na dźwięki, które są mu już znane i np. kierować głos w ich stronę; jest to okres głużenia, czyli nieświadomego wydawania dźwięków;
• 6 - 9 miesiąc życia - dziecko stara się naśladować dźwięki, które słyszy w swoim otoczeniu i wypowiada je w postaci tzw. gaworzenia;
• 9 - 18 miesiąc życia - dziecko odbiera kierowane do niego polecenia i samo wypowiada ok. 20. słów.

Noworodek może nie słyszeć w wyniku zaburzeń wrodzonych lub nabytych. Tego rodzaju ubytki słuchu, z uwagi na lokalizację uszkodzenia, mogą być przewodzeniowe, zmysłowo-nerwowe lub mieszane.

Nie zawsze można łatwo zidentyfikować przyczynę genetycznej utraty słuchu. Pojawiają się zarówno czynniki niegenetyczne, jak i genetyczne.

Do niegenetycznych przyczyn należą:

• zakażenia przekazywane dziecku w łonie matki (opryszczka, toksoplazmoza lub cytomegalia);
• powikłania podczas porodu (brak tlenu, konieczność transfuzji krwi);
• poród przedwczesny;
• niski wynik uzyskany przez noworodka w skali Apgar;
• cukrzyca matki;
• stosowanie leków ototoksycznych (uszkadzających słuch) przez matkę w ciąży;
• zakażenia, które mogą uszkodzić mózg po urodzeniu;
• nadużywanie alkoholu, stosowanie narkotyków przez ciężarną.

Czynniki niegenetyczne stanowią około 30-40 procent wrodzonej utraty słuchu.

Według ekspertów czynniki genetyczne (co oznacza, że utrata słuchu jest dziedziczna) powodują około 50 - 60 procent wszystkich ubytków słuchu u dzieci. Jest to m.in.:

• autosomalna recesywna utrata słuchu;
• autosomalny dominujący ubytek słuchu;
• zespoły genetyczne (zespół Downa, Ushera, Treachera Collinsa, Waardenburga, Crouzona, Alporta).

Nabyta utrata słuchu może wynikać z:

• perforacji błony bębenkowej;
• postępująca otoskleroza;
• przyjmowanie leków ototoksycznych;
• poważny uraz głowy;
• narażenie na duży hałas;
• częste lub nieleczone zapalenie ucha środkowego;
• narażenie na bierne palenie.

Zaburzenia słuchu u noworodków mogą mieć też charakter tymczasowy i być spowodowane zalegającą w uchu woskowiną lub infekcjami ucha środkowego. Zwykle tego rodzaju utrata słuchu mija samoistnie.

Niedosłuch u niemowląt możemy podejrzewać, gdy:

• niemowlę nie odwraca główki w kierunku dźwięku;
• dziecko nie rozwija mowy;
• maluch nieprawidłowo mówi;
• słucha bardzo głośno telewizora;
• przekręca wyrazy;
• ma kłopoty z nauką;
• nieprawidłowo powtarza, co się do niego mówi.

Delikatny słuch noworodka może zostać uszkodzony wskutek hałasu komunikacyjnego lub przemysłowego. Groźne dla uszu dziecka mogą być niektóre zabawki generujące dźwięki o wysokim natężeniu.

Kontrolowanie słuchu u niemowlęcia jest niezwykle ważne ze względu na to, że wszelkie zaburzenia słuchu u dzieci negatywnie wpływają na ich mowę. Jak sprawdzić, czy noworodek słyszy? Pierwsze badanie, które może wskazać podwyższone ryzyko zaburzeń słuchu, wykonuje się już w drugiej dobie życia dziecka. Jest to badanie przesiewowe, a jego nieprawidłowy wynik oznacza, że prawdopodobieństwo rozwoju zaburzeń słuchu jest większe niż w przypadku wyniku pozytywnego.

Jak sprawdzić czy niemowlę słyszy? Najważniejsze dla diagnozowania zaburzeń słuchu u niemowląt jest pierwszych 6 miesięcy życia. Od tego okresu dziecko powinno wydawać bowiem świadome dźwięki, które są przetworzeniem dźwięków, które słyszy w swoim otoczeniu.

Wcześniejszy etap głużenia (dźwięki typu gu-gu, gę-gę) nie świadczą o tym, że słuch niemowlęcia jest prawidłowo rozwinięty, gdyż dziecko jest nieświadome wydawanych odgłosów.

Nawet jeśli dziecko zaczyna gaworzyć, a dźwięki wydawane przez niego są zbyt głośne lub nie przypominają do końca dźwięków z jego toczenia, to jest to kolejny sygnał, że słuch dziecka nie rozwinął się prawidłowo.

Właściwa higiena uszu niemowlaka jest niezwykle ważna. Produkcja woskowiny to zjawisko naturalne i nie powinno martwić rodziców. Warto pamiętać jednak, że zbyt częste czyszczenie uszu może prowadzić do jej nadmiernej produkcji woskowiny.

Małżowiny uszne należy przemywać tak jak resztę ciała dziecka, a następnie wysuszyć uszy ręcznikiem lub pieluszką tetrową. Nadmiar woskowiny usuwamy za pomocą specjalnych patyczków dla niemowląt i jedynie po zewnętrznej stronie ucha.