Inteligencja emocjonalna dzieci - czym jest i jak rozwijać?

Inteligencja emocjonalna to zdolność do rozumienia własnych emocji i radzenia sobie z nimi oraz rozumienia i współodczuwania stanów emocjonalnych innych ludzi. Jej rozwój następuje w okresie przedszkolnym, kiedy dziecko uczy się diagnozowania i rozumienia emocji swoich i swojego otoczenia, zbiera doświadczenia i uczy się radzenia z problemami. Jak rozwijać inteligencję emocjonalną?

1. Inteligencja emocjonalna - co to jest?

Czym jest inteligencja emocjonalna? Termin ten (ang. Emotional Intelligence Quotient - EQ, bądź Emotional Intelligence - EI) oznacza kompetencje człowieka, które pozwalają mu na zrozumienie własnych stanów emocjonalnych i stanów emocjonalnych innych osób.

W zakres terminu wchodzi także umiejętność właściwego używania własnych emocji. Według naukowców zajmujących się tą tematyką jest to:

• zdolność rozumienia własnych i cudzych emocji, samomotywacja, empatia i zdolności o charakterze społecznym;
• dostrzeganie emocji, myślenie biorące pod uwagę emocje, rozumienie i kierowanie emocjami;
• inteligencja intrapersonalna i interpersonalna, umiejętność radzenia sobie z sytuacjami stresowymi, zdolności adaptacyjne i ogólny nastrój.

Zobacz film: "Wybór odpowiedniego przedszkola"

Teraz już wiesz, co to jest inteligencja emocjonalna, warto zatem dowiedzieć się, jak ją kształtować u dziecka.

2. Jak rozwijać inteligencję emocjonalną dziecka?

Rozwój inteligencji emocjonalnej u dzieci następuje w wieku przedszkolnym, choć kształtowanie umiejętności emocjonalnych dzieci zaczyna się jeszcze w okresie niemowlęcym. Najmłodsze dzieci, które dostają od rodziców dużo zachęty i aprobaty, nabierają pewności, że sobie poradzą z wszelkimi życiowymi wyzwaniami.

W wieku przedszkolnym dzieci poznają swoje emocje i emocje innych osób, uczą się różnicowania życia emocjonalnego i doznań uczuciowych, które są ich udziałem. Jest to początek kształtowania tzw. uczuć wyższych, które odgrywają ogromną rolę w dorosłym życiu.

Dzięki inteligencji emocjonalnej człowiek uczy się adekwatnych do danej sytuacji zachowań i pokonywania problemów. Na rozwój inteligencji emocjonalnej duży wpływ ma otoczenie, w którym dziecko dorasta.

Inteligencja emocjonalna - jak rozwijać ten rodzaj inteligencji? Pamietajmy: aby nauczyć dziecko radzenia sobie z emocjami, musimy najpierw sami mieć te umiejętności, czytać na ten temat, uczestniczyć w warsztatach, treningach i ćwiczyć. Ludzie, którzy potrafią nazywać swoje emocje, łatwiej nad nimi panują, a także są w stanie zrozumieć uczucia innych.

3. Jak wychowywać inteligentne emocjonalnie dziecko?

Oto kilka wskazówek, jak wychowywać inteligentne emocjonalnie dziecko:

• chwal dziecko najczęściej, jak możesz - chwalenie ma wielką moc, ponieważ daje dziecku informację, co zrobiło dobrze i warto to powtarzać; dobrze jest opisać, za co maluch dostał pochwałę, unikając ogólników, w stylu: "jesteś zdolny";
• ukazuj różne punkty widzenia - umiejętność patrzenia na świat oczami innych osób to jedna z cech wysokiej inteligencji emocjonalnej; warto ćwiczyć tę umiejętność np. podczas oglądania bajki, zadając dziecku pytania: co czuł bohater, skąd dziecko to wie, czy czułoby to samo;
• opisuj zachowanie dziecka i jego skutki, oddzielaj sprawcę od czynu - zamiast zdania: "jesteś kłamcą" powiedz "oszukałeś mnie, teraz będzie mi trudno Ci zaufać";
• nie myl radzenia sobie z uczuciami z ich wypieraniem (wypieranie to mechanizm obronny, który uruchamia się w trudnej dla nas sytuacji i może świadczyć o nieprawidłowościach; radzenie sobie z uczuciami to umiejętność rozpoznawania uczuć i właściwego ich wyrażania);
• ucz dziecko, w jaki sposób radzić sobie z niepowodzeniami (pomóż przeanalizować porażkę, wspólnie z dzieckiem pomyśl, co można zrobić następnym razem, by tej porażki uniknąć, czego maluch dowiedział się z popełnionych błędów i kto może pomóc, by w przyszłości odnieść sukces);
• często rozmawiaj o uczuciach - zadawaj pytania: "Co czujesz?", "Jak sądzisz, co czuje Zosia?"; ucz słów, które określają stany emocjonalne, mów o swojej radości, złości i smutku, dziecko może narysować, co czuje;
• nie zaprzeczaj emocjom dziecka - akceptuj uczucia, uważnie słuchaj, możesz powiedzieć: rozumiem, że jestem smutny, to musiało być przykre; nie używaj, nawet w dobrej wierze sformułowań tego rodzaju: brzydko wyglądasz, jak płaczesz, to głupstwo, nie bądź smutny;
• nie nagradzaj i nie utrwalaj zachowań świadczących o niedostatecznym rozwoju emocjonalnym - nie reaguj na wymuszanie, napady złości czy dąsanie się, nie kupuj dziecku czegoś wbrew sobie z powodu przewidywanej reakcji;
• ucz dziecko słuchać, pokazuj maluchowi, co to jest aktywne słuchanie i że dobra rozmowa wymaga czasu i skupienia;
• uświadom dziecko, że skrywane emocje mogą prowadzić do nieporozumień i konfliktów; maluch powinien wiedzieć, że czasem trudno jest odkryć czyjeś emocje i można się pomylić;
• wskazuj konsekwencje, które wynikają z dobrego i złego zachowania, unikaj stosowania kar - konsekwencje postępowania pomagają zrozumieć dziecku, że to ono ma wpływ na swoje życie, podczas gdy kary uczą, że to dorośli kontrolują sytuację i podejmują decyzje.

4. Cechy inteligencji emocjonalnej

Jak wspomniano na początku artykułu, cechy oraz umiejętności, które wskazują na wysoki poziom emocjonalnej inteligencji to m.in.:

• samokontrola, umiejętność zarządzania emocjami;
• empatia;
• samoświadomość;
• umiejętne kontrolowanie gniewu;
• umiejętność słuchania;
• zdolność do samodzielnego podejmowania decyzji.

Osoby odznaczające się wysoką inteligencją emocjonalną charakteryzują się ponadto:

• pewnością siebie i wiarą we własne możliwości;
• ciekawością świata;
• towarzyskością;
• intencjonalnością.

5. Rozwój inteligencji emocjonalnej dziecka - dlaczego jest tak istotny?

Rozwój tego rodzaju jest ważny z kilku różnych względów. Człowiek kieruje się dwoma rodzajami inteligencji (inteligencją poznawczą - IQ i inteligencją emocjonalną - EQ). Harmonijny rozwój może zapewnić jedynie współpraca obydwu wymienionych.

Warto mieć świadomość, że uczucia determinują nasze życie i nie można ich pomijać, traktować jak coś mało istotnego. Emocjonalna inteligencja pozwala nam je akceptować i skupić się na rozwijaniu pozytywnych zachowań i emocji, co w sposób bezpośredni przekłada się na jakość naszego życia, tak prywatnego, jak i zawodowego.

Inteligencja emocjonalna ma wpływ również na nasz stan zdrowia. Wstrzymywanie czy tłumienie negatywnych emocji wpływa w znaczący sposób na odporność organizmu. Negatywne uczucia mogą podobnie destrukcyjnie wpływać jak np. palenie papierosów. Z drugiej strony pozytywne emocje, takie jak np. radość bardzo pozytywnie wpływają na nasz system immunologiczny.

Inteligencja emocjonalna rzutuje również w bardzo dużym stopniu na nasze relacje z innymi. Osoby, które potrafią radzić sobie z emocjami lub umiejętnie je okazywać, dobrze rozumieją otaczający je świat i czują się komfortowo w środowisku, w którym przebywają.

Inteligencja emocjonalna sprawia, że potrafimy elastycznie i sprawnie dopasować swoje zachowanie do postępowania innych osób. Nie chodzi o to, aby kogoś naśladować, a o zdolność do zaakceptowania wartości i norm, które obowiązują w danej grupie.

Warto rozwijać ten rodzaj inteligencji u dziecka również ze względu na to, że umiejętności emocjonalne często decydują o powodzeniu w życiu. Osoby pozytywnie nastawione do świata i zmotywowane potrafią zrozumieć grupę i dopasować się do niej, co zwiększa ich szanse na osiągnięcie zamierzonego celu.