Pisanie ręczne - niezbędny element rozwoju każdego dziecka
Coraz mniej piszemy ręcznie, coraz więcej na klawiaturach komputerów i telefonów. A to duży błąd, szczególnie w przypadku dzieci. Naukowcy dowiedli, że ręczne pisanie nie tylko podnosi poziom inteligencji, ale także pomaga się uczyć, poprawia pamięć, wspomaga kreatywność.
Jak wygląda współczesna edukacja? Pisać dzieci uczą się jeszcze w przedszkolu – najpierw rysują, wyklejają, nawlekają koralki na sznurek – tak przygotują nadgarstek do nauki pisania. Później uczą się prawidłowo trzymać kredki i ołówki. Rysują szlaczki, kolorują, dalej trenują dłoń.
Mniej więcej w okolicach 5-6 roku życia pojawiają się pierwsze literki, zazwyczaj drukowane. Dziecko zaczyna kojarzyć brzmienie litery z jej formą graficzną. Wprowadzamy sylaby, całe wyrazy. W międzyczasie następuje rozpoczęcie nauki czytania, która de facto jest z pisaniem ściśle związana.
Jednocześnie z każdej strony, także w szkole (w postaci tablic interaktywnych), niemalże atakują nas komputery. W Japonii niektóre szkoły przestały już uczyć pisania odręcznego na rzecz kształcenia bardzo szybkiego pisania na klawiaturze.
Z jednej strony informatyzacja stwarza coraz większe możliwości. Z drugiej - może ograniczać rozwój dziecka, także ten związany z nauką pisania. Dlaczego?
Naukowcy mówią wprost: nauka pisania ręcznego jest niezwykle istotna, szczególnie z punktu widzenia neurobiologii.
1. Pisząc ręcznie, zachęcamy mózg do pracy
Podczas nauki pisania ręcznego aktywujemy unikalny obwód neuronalny. Mózg po każdym ruchu ręki czy geście rozpoznaje słowo, jakie chcemy napisać. Procesy zachodzące w komórkach mózgowych prowadzą do tego, że potrafimy sobie wyobrazić znaczenie danego słowa lub przypomnieć jego formę graficzną. Taka praca umysłowa odgrywa znaczącą rolę w rozwoju mózgu. Ułatwia naukę i zapamiętywanie.
Dr Karin James, badając wpływ pisania ręcznego na rozwój, przeprowadziła badania na dzieciach.
Psycholog pokazała kilkulatkom, które jeszcze pisać i czytać nie umiały, karty z literą. Poprosiła także dzieci o odtworzenie kształtu litery na trzy odmienne sposoby. Pierwszym było napisanie tej litery po śladzie, drugim – narysowanie na czystej, białej kartce, trzecim – napisanie na klawiaturze. Podczas każdej aktywności mózg dzieci poddawany był badaniu skanerem. Co się okazało?
U tych dzieci, które pisały ręcznie, aktywowane zostały trzy ośrodki mózgowe, które u osoby dorosłej pracują podczas pisania i czytania. To lewy zakręt wrzecionowaty, dolny zakręt czołowy oraz tylna kora ciemieniowa.
Natomiast u kilkulatków, które odtworzyły litery po śladzie lub napisały je na klawiaturze – praca mózgu była dużo słabsza.
Jak to się dzieje, że podczas pisania ręcznego nasz mózg jest stymulowany, a podczas pisania na klawiaturze nie? Gdy trzymamy w ręku długopis i chcemy wykonać nim określoną liczbę i sekwencję ruchów, nasz mózg musi to wszystko dokładnie zaplanować. Jeśli napisana literka nie wychodzi poprawnie – stanowi to bodziec do dalszej pracy umysłowej i, co za tym idzie, do głębszej i bardziej zaawansowanej pracy, czyli odtworzenia wyglądu danej litery i przeniesienia go na papier. Efektem ma być porównywalny wygląd napisanej litery do wzorca.
2. Pisanie a kreatywność
Virginia Berninger z Uniwersytetu w Waszyngtonie także przeprowadziła badania związane z wpływem nauki pisania ręcznego na mózg dziecka.
Wzięły w nim udział maluchy, które potrafiły już pisać. Ich zadaniem było stworzenie własnego tekstu i zapisanie odręczne. Druga grupa miała to samo zadanie, ale pisała na klawiaturze. Okazało się, że dzieci piszące ręcznie używały większej liczby wyrazów, miały bogatszy słownik, a także powoływały się częściej na idee, własne pomysły.
Dalsze badania technikami neuroobrazowania pokazały, że między pisaniem a pomysłowością jest jeszcze większy związek.
Dzieci zostały poproszone o wymyślenie tematów na wypracowanie. Większą aktywność neuronalną w obszarach mózgu odpowiedzialnych za pamięć roboczą oraz czytanie i pisanie wykazywały mózgi tych dzieci, które pisały ręcznie.
3. Jak uczyć pisania ręcznego?
Szkoła i przedszkole to nie wszystko. Pisać powinniśmy uczyć dziecko już od najmłodszych lat. Nauka ta nie ma jednak formy właściwego pisania, ale treningu ręki.
Przede wszystkim należy stymulować i rozwijać motorykę małą. Doskonałe będą tutaj ćwiczenia wymagające od dziecka precyzji ruchu. Może to być zabawa ziarenkami, nawlekanie koralików na sznurek, lepienie z plasteliny, wyklejanie, rysowanie różnymi rodzajami kredek czy malowanie palcami.
Starsze dzieci można uczyć posługiwania się grubą igłą i nicią, wykonywać kulki z bibuły. Chodzi o to, by zaangażować do pracy mięśnie dłoni i palców, rozluźnić nadgarstek. Warto też układać puzzle i czytać książki. Takie aktywności uczą logicznego myślenia i łączenia faktów.
