Niedowaga u nastolatków. Jak unormować masę ciała?

W ostatnich latach niedowaga pozostaje w cieniu nadwagi i otyłości dzieci. A tymczasem to istotny problem, który wymaga zachowania czujności. W grupie ryzyka są ludzie młodzi ze względu na przyspieszenie tempa przyrostu wysokości i masy ciała.

Niedowaga u dzieci częściej dotyczy dziewcząt niż chłopców, na co wpływ mogą mieć środki masowego przekazu (w tym media społecznościowe) kreujące model szczupłej sylwetki jako ideału kobiecej urody. Może to wpływać na podjęcie decyzji o niekontrolowanym i nieuzasadnionym odchudzaniu.

Bycie szczupłym to dla nastolatek gwarancja atrakcyjności i zdobycia popularności wśród rówieśników, a także zainteresowania ze strony płci przeciwnej. Niestety, młodzież nie zdaje sobie sprawy z tego, że nawet lekka niedowaga może niekorzystnie wpłynąć na ich zdrowie i samopoczucie.

W dużym uproszczeniu, niedowaga to niedobór masy ciała. Za prawidłową masę ciała uznaje się wartość wskaźnika masy ciała (BMI, body mass index) 18,5–24,9 kg/m2. Stan niedowagi stwierdza się u osób, u których wartość BMI jest poniżej 18,5.

W zdecydowanej większości przypadków niedowaga u dzieci w wieku szkolnym wynika ze źle zbilansowanej diety pod względem jakości i ilości. Nie wolno jednak zampominać, że niska masa ciała może również wynikać z procesów chorobowych toczących się w organizmie.

Sygnałem alarmowym jest duża niedowaga i niezamierzona utrata masy ciała przekraczająca 20 proc. dotychczasowej wagi w ciągu ostatnich 6 miesięcy.

Niedowaga u dzieci – przyczyny

• alergia na białka mleka krowiego
• nietolerancje pokarmowe
• zaburzenia funkcji tarczycy
• przewlekły stres
• zaburzenia ze spektrum autyzmu
• ortoreksja
• jadłowstręt psychiczny (anoreksja)
• bulimia
• wady serca i układu naczyniowego
• wady układu oddechowego

Niedowaga – choroby, które mogą mieć związek z niską masą ciała:

• celiakia
• choroba refluksowa przełyku
• zakażenie HIV
• cukrzyca typu 1
• mukowiscydoza
• depresja
• mózgowe porażenie dziecięce
• choroby nowotworowe

W pierwszej kolejności warto opracować dzienniczek żywieniowy, w którym zapisuje się co i w jakich ilościach dziecko zjadło i wypiło. Taka obserwacja jadłospisu powinna być prowadzona przez kilka dni, następnie udostępniona specjaliście: leakrzowi lub dietetykowi.

Jeśli niska masa ciała nie wynika z błędów dietetycznych, konieczne jest wykonanie badań diagnostycznych. O stanie zdrowia wiele może powiedzieć morfologia krwi oraz badanie CRP i stężenia hormonów tarczycy. Niekiedy istnieje potrzeba wykonania serodiagnostyki w kierunku celiakii oraz badania kału w kierunku pasożytów przewodu pokarmowego. Lekarz może też skierować nastolatka na USG jamy brzusznej.

Kiedy rozpoznania zostanie niedowaga, leczenie powinno się rozpocząć jak najszybciej. Trzeba bowiem pamiętać, że oba problemy zdrowotne – nadwaga i niedowaga – mogą mieć poważne konsekwencje.

Niedowaga konsekwencje może mieć bardzo poważne. Początkowo mogą ograniczać się do zaburzeń emocjonalnych, nadmiernej drażliwości czy zaburzeń koncentracji, by z czasem przerodzić się w stany wymagające długiej terapii.

Niedowaga u nastolatków – skutki zdrowotne

• anemia, wynikająca z niedoboru żelaza i/lub kwasu foliowego
• osłabienie odporności
• wypadanie włosów i łysienie
• próchnica i parodontoza
• nadpobudliwość, zaburzenia pamięci

Niedowaga u nastolatków, skutki której mogą być bardzo poważne, wymaga terapii. Po wykonaniu badań i określeniu przyczyny niskiej masy ciała, lekarz kieruje nastolatka do odpowiedniego specjalisty, np. alergologa, endokrynologa, psychiatry.

Są jednak pewne zasady, które obowiązują wszystkich chorych z niedowagą, niezależnie od przyczyny zaburzeń. To m.in.:

• spożywanie posiłków co 2-3 godziny
• zwiększenie energetyczności posiłków
• wypijanie co najmniej 2 l płynów na dobę
• unikanie kofeiny
• wzbogacanie posiłków orzechami, pestkami dyni i słonecznika, nasionami sezamu
• włączenie do diety soków warzywnych i owocowych
• wybieranie w ramach przekąski suszonych owoców

Niedowaga, objawy której ciężko przeoczyć, wymaga zmian w żywieniu całej rodziny, zwłaszcza jeśli dotychczas jedliśmy w biegu i każdy osobno. Warto też porozmawiać z dzieckiem, wyjaśniając, co to jest niedowaga i jakie niesie ze sobą skutki.

Rodziców martwi zarówno niedowaga u dzieci w wieku przedszkolnym, jak i niska masa ciała nastolatka. W obu sytuacjach wskazuje na istnienie problemów żywieniowych, które wymagają tego, by bliżej się im przyjrzeć.