Małżeństwa i rozwody w Polsce na przestrzeni ostatnich 25 lat
Jak wynika z najnowszego raportu, liczba zawieranych w Polsce małżeństw sukcesywnie spada. Rośnie z kolei liczba rozwodów, a także średni wiek wchodzenia z sformalizowane związki oraz rodzenia dzieci.
Najnowszy raport Głównego Urzędu Statystycznego zrealizowany w ramach projektu EUROSTAT pokazuje aktualne trendy w Europie
Eksperci pod uwagę wzięli 25 lat, czyli okres od rozpoczęcia w Polsce transformacji ekonomiczno-społecznej w 1989 roku. Jakie obserwujemy tendencje w Polsce i jak wypadamy na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej?
Małżeństwa w Polsce
Liczba zawieranych małżeństw w Polsce spada. Na przełomie lat 80. i 90. ub. wieku rocznie mieszkańcy Polski zawierali ok. 250 tys. małżeństw. Przez kolejne lata ta liczba spadała. Wzrost zanotowano w 2008 r. – odbyło się wówczas 258 tys. ślubów. Ale od tego czasu ich liczba systematycznie maleje. W 2013 r. powstało zaledwie 180 tys. nowych związków małżeńskich. Eksperci są pewni – niekorzystna tendencja dotycząca liczby ślubów zapewne będzie mieć wpływ na zmniejszenie liczby urodzeń w kolejnych latach.
Kiedy zawieramy małżeństwa?
Równocześnie ze spadkiem liczby małżeństw można zaobserwować w Polsce inną tendencję – wzrasta wiek osób, które wchodzą w związki. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety najczęściej robią to przed trzydziestką – panowie średnio w wieku 29 lat, a panie - 27 lat. Dla porównania w roku 1990 prawie połowa mężczyzn wkraczających na nową drogę życia nie miała nawet 25 lat, kobiety natomiast miały ok. 22 lat. Z badań wynika także, że wzrasta wiek kawalerów i panien. W 2013 r. u mężczyzn wynosił średnio 28 lat, czyli o 4 lata więcej niż na początku lat 90. Kobiety – panny – w 2013 roku miały średnio ok. 26 lat. Na początku lat 90. natomiast – 22 lata.
Eksperci zauważyli jednak, że wraz ze wzrostem wieku zawierania małżeństw zmianie ulega jeszcze jedna – bardzo istotna dla społeczeństwa kwestia – wzrasta poziom wykształcenia nowożeńców. Widać, że młodzi ludzie przed zawarciem związku małżeńskiego inwestują w siebie – stawiają na edukację, pracę, dopiero potem na dom i rodzinę.
W roku 1990 tylko 4 proc. panien miało wykształcenie wyższe, w roku 2000 już 14 proc. Najnowsze dane z roku 2013 ujawniają, że liczba ta wzrosła aż do 47 proc. U mężczyzn było podobnie – studia wyższe w roku 2000 miało zaledwie 13 proc., a w roku 2013 już 40 proc. wchodzących w związki małżeńskie.
Rozwody w Polsce i Europie
Z danych zawartych w raporcie możemy dowiedzieć się również, że co roku w Polsce rozpada się ponad 200 tys. małżeństw – 30 proc. w wyniku rozwodu, a 70 proc. w wyniku śmierci współmałżonka.
W 2013 r. na każde 10 tys. istniejących małżeństw 73 zostały rozwiązane orzeczeniem sądu, podczas gdy na początku lat 90. było ich niespełna 50 – czytamy w raporcie GUS.
To, co się nie zmienia od lat, to płeć, która najczęściej wnosi o rozwód – w ponad dwóch trzecich przypadków są to kobiety. Najczęściej jako przyczynę rozwodu małżonkowie deklarują niezgodność charakterów, kolejne na liście są zdrada lub trwały związek uczuciowy z inną osobą, a także alkoholizm. Jak wygląda sytuacja rozwodowa w innych krajach Unii Europejskiej? Najwyższe współczynniki rozwodów odnotowano na Łotwie oraz kolejno: w Danii, na Litwie, w Szwecji. Najniższe – w Irlandii, na Malcie i we Włoszech. Polska mieści się wśród dziewięciu krajów o najniższym współczynniku rozwodów – są wśród nich również Bułgaria, Rumunia, Grecja, Chorwacja i Słowenia.
Liczba narodzin dzieci w Polsce
W pierwszych latach transformacji w Polsce rodziło się około 550 tys. dzieci rocznie, od 1992 r. rozpoczął się spadek liczby urodzeń – w 2013 r. zarejestrowano ich ok. 370 tys. Najmniej dzieci w całym okresie powojennym urodziło się w roku 2003, bo jedynie 351 tys. Polska jest jednym z państw o najmniejszej liczbie urodzeń we wszystkich krajach Unii Europejskiej. W 2013 r. niższą dzietność niż w Polsce odnotowano tylko w Portugalii i Hiszpanii.
Najwyższe liczby urodzeń odnotowuje się obecnie w krajach zachodniej i północnej Europy – najwyższy we Francji, następnie w Irlandii, Islandii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Norwegii oraz Finlandii i Belgii.
Wiek kobiet rodzących dzieci
Warto zauważyć, że nastąpiło również przesunięcie najwyższej płodności kobiet z grupy wiekowej 20-24 lata do grupy 25-29 lat – w konsekwencji znacząco wzrosła płodność w grupie wiekowej 30-34 lata. Wzrósł także wiek kobiet rodzących dziecko – w roku 2000 kobieta rodząca swoje pierwsze dziecko miała średnio niespełna 24 lata, a w roku 2013 już ponad 27 lat. Tak jak w przypadku przesunięcia wieku zawierania pierwszych małżeństw, ma to związek ze zmianą priorytetów wśród młodych Polaków, którzy w pierwszej kolejności chcą zdobyć wykształcenie i osiągnąć stabilizację ekonomiczną, a dopiero później założyć rodzinę.
Jeśli chodzi o państwa Unii Europejskiej, obecnie najpóźniej na pierwsze dziecko decydują się Włoszki i Hiszpanki – nieco po 30. roku życia, a najwcześniej Bułgarki i Rumunki – tuż po 25. urodzinach.
