Leki kategorii X - jakie to leki?

Kategoria X leków to leki bezwzględnie zakazane do stosowania podczas ciąży. Są to substancje wykazujące silne działania niepożądane na płód, zaburzające jego rozwój lub funkcje fizjologiczne. W przypadku zastosowania tych leków ryzyko uszkodzenia zarodka i płodu jest ogromne. Według amerykańskiej agencji zajmującej się badaniem żywności i leków, specyfików należących do tej grupy nie wolno w żadnym wypadku przepisywać kobietom w ciąży. Należą tutaj m.in. pochodne witaminy A (retinoidy), leki przeciwnowotworowe czy niektóre leki nasenne.

1. Co to jest kategoria X leków?

FDA – Amerykańska Agencja Leków i Żywności – podzieliła wszystkie dostępne leki i suplementy diety na rynku farmaceutycznym na pięć grup. Za kryterium podziału zostało przyjęte bezpieczeństwo ich stosowania w ciąży oraz ryzyko uszkodzenia płodu, wykazane na podstawie badań na zwierzętach i ludziach. Taki podział leków został także zatwierdzony w Polsce.

Leki kategorii X to takie, które mają udokumentowane działanie toksyczne na płód zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Ryzyko uszkodzenia rozwijającego potomstwa w wyniku zastosowania takich leków, znacznie przewyższa potencjalne działanie pozytywne związane z podaniem ich przyszłym matkom. Dlatego też są one bezwzględnie zakazane u kobiet w ciąży. Nie mogą ich przyjmować też kobiety będące w wieku reprodukcyjnym, które chcą lub mogą zajść w ciążę.

2. Jakie leki należą do kategorii leków X?

Zobacz film: "Prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży"

Leki kategorii X to:

• witaminy – witamina A w dużych dawkach oraz jej pochodne retinoidy – etretinat, izotretinoina; kobiety, u których została zastosowana kuracja etretinatem, nie powinny zachodzić w ciążę w okresie 2 lat od zakończenia leczenia; w przypadku izotretinoiny – 4 miesięcy; mogą być one odpowiedzialne za rozszczep podniebienia, wady sercowo-naczyniowe oraz wady układu moczowego; witamina D stosowana w dużych dawkach kumuluje się w organizmie, doprowadzając do hiperwitaminozy; przedawkowanie witaminy D wywołuje deformację układu kostnego płodu;
• leki przeciwzakrzepowe – pochodne kumaryny, stosowane w III trymestrze ciąży, mogą być przyczyną krwawień i wylewów krwi do tkanek płodowych, co z kolei może być powodem przedwczesnych porodów lub przyczyną śmierci płodu;
• leki przeciwtarczycowe – jod promieniotwórczy I-131, metylotiouracyl;
• leki nasenne – talidomid o silnym działaniu teratogennym na płód oraz pochodne benzodiazepiny krótkodziałające (temazepam, triazolam), zastosowane w I trymestrze ciąży wywołują wady rozwojowe, takie jak rozszczep podniebienia, rozszczep wargi oraz zespół odstawienia u noworodków;
• antybiotyki – antybiotyki polipeptydowe po podaniu parenteralnym (kolistyna i polimyksyna B) wykazują działanie zaburzające syntezę DNA i wady chromosomalne;
• leki przeciwnowotworowe – metotreksat i inne; wpływają one na różne fazy podziału komórkowego, dlatego też są bezwzględnie zakazane do stosowania u kobiet w ciąży;
• inhibitory zasad pirymidynowych – leflunomid, stosowany w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów.

Leki z kategorii X są bardzo niebezpieczne dla płodu. Wykazane są ich silne właściwości embriotoksyczne i działanie teratogenne na płód.  Często ich podawanie może spowodować śmierć płodu. Nie są one przepisywane kobietom ciężarnym w żadnym wypadku.