Kalekie dzieciństwo. W średniowieczu dzieci były głównie tanią siłą roboczą

Międzynarodowy zespół naukowców pod kierownictwem dr. Andreasa G. Nerlicha z Kliniki Uniwersyteckiej Munich-Bogenhausen przebadał doskonale zachowane ciało dziecka z bardzo bogatego rodu Starhembergów.

Krypta znajduje się w podziemiach XV-wiecznego kościoła położonego w pobliżu wioski Hellmonsödt w Górnej Austrii, niedaleko rodzinnej rezydencji arystokratów na zamku Wildberg. Była przeznaczona wyłącznie dla członków rodziny posiadających prawa do tytułów, takich jak żony oraz pierworodni synowie. Chłopiec był jedynym tak małym dzieckiem pochowanym w krypcie, a jego ciało złożono w skromnej, drewnianej trumnie. W przeciwieństwie do niego starsi członkowie rodu spoczywają w bogato zdobionych, metalowych trumnach.

Aby ustalić przyczynę śmierci, wykonano tzw. "wirtualną autopsję", polegającą na skanowaniu ciała za pomocą tomografii komputerowej oraz przeprowadzaniu badań rentgenowskich.

Na uzyskanych obrazach widoczne były charakterystyczne zmiany, zwane różańcem krzywiczym: wypukłości w miejscach zrośnięcia żeber z mostkiem. Te zmiany wskazują na zaawansowaną krzywicę lub szkorbut, będące skutkiem poważnych niedoborów witamin D i C.

- Połączenie otyłości z poważnym niedoborem witamin można wytłumaczyć jedynie ogólnie dobrym stanem odżywienia wraz z prawie całkowitym brakiem ekspozycji na światło słoneczne - powiedział dr Nerlich dla portalu naukowego "Frontiers Science News".

Chłopiec nie wykazywał typowego dla krzywicy zniekształcenia nóg, co badacze tłumaczą tym, że prawdopodobnie był unieruchomiony - nie chodził ani nie raczkował. Możliwe, że większość czasu spędzał, leżąc w zamkniętym pomieszczeniu, ciasno owinięty w powijaki. Badania wykazały, że bezpośrednią przyczyną jego śmierci było zapalenie płuc, które często stanowi powikłanie zaawansowanej krzywicy.

Zespół pod kierownictwem dr. Nerlicha dokładnie zbadał ubiór dziecka oraz miejsce jego pochówku. Naukowcy zauważyli, że chłopiec był pochowany w luksusowym, jedwabnym płaszczu z kapturem, jednak trumna była za mała, co spowodowało zniekształcenie jego czaszki. Na trumnie nie było żadnych informacji dotyczących tożsamości dziecka.

Aby ustalić, kim był, badacze musieli określić datę pochówku, co udało się zrobić za pomocą datowania radiowęglowego próbki skóry. Śmierć dziecka miała miejsce pomiędzy rokiem 1550 a 1635. Aby precyzyjniej określić datę, dr Nerlich przeszukał archiwa rodziny Starhemberg oraz zapiski miejscowego kościoła. Odkrył, że w 1626 roku pochowano pierworodnego syna hrabiego Starhemberg, który otrzymał imiona Reichard Wilhelm podczas chrztu.

Naukowcy nie byli zaskoczeni tym, że trumna z ciałem chłopca, w przeciwieństwie do innych, nie była oznaczona nawet małą tabliczką z imieniem. W tamtych czasach śmiertelność niemowląt była bardzo wysoka, a choć dzieci były kochane, rodzice wiedzieli, że ich strata była możliwa w każdej chwili. Jak wynika z szacunków współczesnych badaczy, w średniowieczu i renesansie umierało nawet 300 dzieci na 1000 urodzonych, a połowa z nich dożywała dorosłości.

Groby dzieci z tamtego okresu znajdują się bardzo rzadko, a szczątki zachowane w tak dobrym stanie jak te Reicharda to prawdziwa rzadkość. Często ciała dzieci grzebano bezpośrednio w ziemi, nawet bez trumny.

W średniowieczu czy renesansie dzieci nie miały dzieciństwa w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Jeśli udało im się przeżyć pierwsze lata życia, szybko musiały przystąpić do obowiązków. Według polskich regulacji prawnych granicą dorosłości był wiek 12-14 lat: młodzi ludzie mogli wtedy odpowiadać prawnie za swoje czyny, zarządzać majątkiem czy zawierać małżeństwa.

Dzieci były przez wieki traktowane jako darmowa siła robocza. W rodzinach chłopskich już kilkuletnie musiały pracować w polu. W rzemieślniczych 9-10 latki były wysyłane do terminowania u mistrza, co także wiązało się z ciężką pracą.

Kiedy tak naprawdę dzieci zaczęły mieć prawo do przeżywania dzieciństwa? Według mediewalisty Philippe'a Aries'a, autora słynnej książki "Stulecia dzieciństwa" z 1960 roku, w średniowieczu i renesansie pojęcie dzieciństwa w dzisiejszym rozumieniu praktycznie nie istniało. Dopiero w okresie oświecenia zaczęto dostrzegać, że dzieciństwo to odrębny etap w życiu człowieka, posiadający swoje własne potrzeby i uwarunkowania.

To wtedy szwajcarski filozof Jean-Jacques Rousseau po raz pierwszy uświadomił ludziom, że dzieci mają unikalny sposób postrzegania, myślenia, odczuwania i rozumowania, i powinny być zostawione, by rozwijały się zgodnie z naturalnym porządkiem.

Ta wiedza przebijała się do społeczeństwa powoli. Szybciej zaakceptowały ją wyższe warstwy społeczne, zainteresowane intelektualnymi nowinkami, podczas gdy w niższych klasach potrzeby ekonomiczne rodziny nadal często przeważały nad prawami dziecka.

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Źródła

1. Newsweek