Jowisz - największa planeta w Układzie Słonecznym. Jak zbudowany jest ten gazowy olbrzym?

Jowisz to, licząc od Słońca, piąta planeta. Jest największa spośród wszystkich planet krążących wokół naszej gwiazdy, jej średnica wynosi 142 984 km.

Masa tej planety to nieco mniej niż jedna tysięczna masy Słońca, a jednocześnie jest dwa i pół raza większa niż łączna masa pozostałych w Układzie Słonecznym planet. Razem z Saturnem, Uranem i Neptunem tworzy grupę gazowych olbrzymów. Inne określenie tej grupy to "planety jowiszowe".

Jowisz znany był już starożytności, wiązały się z nim wierzenia religijne i mitologie wielu kultur. Planeta ta otrzymała nazwę na cześć najważniejszego bóstwa rzymskiej mitologii - Jowisza.

Jowisz jest trzecim co do jasności naturalnym obiektem na nocnym niebie, zaraz po Księżycu oraz Wenus (w niektórych przypadkach może mu jasnością dorównywać Mars). Obserwowany z Ziemi może osiągnąć jasność do -2,95 m.

Jowisza i jego pierścienie możemy podziwiać z powierzchni Ziemi, wykorzystując do tego zwykły teleskop.

W porównaniu do czterech poprzednich planet, Jowisz nie ma twardej powierzchni. Składa się w 86 proc. z wodoru,13 proc. z helu, oraz niewielkich ilości wody, metanu i amoniaku. Skład tej planety jest niemal identyczny jak skład obłoku gazowo-pyłowego, z którego dawniej powstał nasz Układ Słoneczny.

Prawdopodobnie posiada również skaliste jądro, które składa się z cięższych pierwiastków, a jego masa jest 15 razu większa od masy Ziemi.

Jądro Jowisza otacza bardzo masywna metaliczna powłoka, tworzona przez płynny wodór charakteryzujący się zdolnością do przewodzenia elektryczności.

Wodór ten jest w postaci zjonizowanej pod ciśnieniem co najmniej czterech milionów barów. W miarę zbliżania się do powierzchni Jowisza ciśnienie spada, co powoduje, że usytuowane zewnętrznie części tej planety składają się początkowo z ciekłego, a na powierzchni gazowego wodoru i niewielkich ilości helu.

Na powierzchnię planety składają się nieprzezroczyste wyższe warstwy atmosfery, pokrywa kilku warstw chmur, które układają się w charakterystyczne pasy, które możemy zaobserwować z Ziemi.

W powierzchniowych, gazowych warstwach często mają miejsce burze. W różnych strefach i pasach atmosfery tej planety prędkość wiatru dochodzi do 550 km/h. Warto zauważyć, że energia wprawiająca w ruch warstwy gazowe tylko w małym stopniu pochodzi od Słońca. W dużej mierze energia jest na Jowiszu dostarczana z ciepła płynącego ze środka planety.

W XVII wieku za pomocą teleskopu odkryto na powierzchni Jowisza charakterystyczną Wielką Czerwoną Plamę, która jest antycyklonem o średnicy większej od średnicy Ziemi. Jest odpowiednikiem cyklonów występujących na Ziemi. Jej wielkość jest imponująca, ponieważ ma około 25 tys. km długości i 12 tys. km szerokości.

Jowisz ma trzy słabo widoczne, wąskie i bardzo rozrzedzone pierścienie, prawdopodobnie zbudowane z pyłu.

Planetę Jowisz od Słońca dzieli ok. 778 570 000 km (5,2 jednostek astronomicznych). Jego grawitacja jest o 2,4 raza większa od grawitacji Ziemi.

Czas obiegu Jowisza wokół Słońca wynosi 11,9 lat ziemskich, doba na tej planecie zaś trwa 9 godzin, 55 minut i 30 sekund.

Planetę obiegają liczne księżyce, które może zaobserwować przy użyciu teleskopu. Obecnie naukowcy okryli 79 naturalnym satelitów Jowisza, krążących wokół niego. 16 z nich znane było od dawna, pozostałe odkryto po 2000 roku. Oto największe z nich:

• Ganimedes (największy spośród księżyców Jowisza, a także w całym Układzie Słonecznym);
• Europa;
• Callisto;
• Io.

Wyżej wymienione księżyce zostały odkryte przez Galileusza i nazywane są księżycami galileuszowymi. Prawdopodobnie część z nich powstała razem z planetą, a część to obiekty przechwycone przez grawitację tej planety.

Planeta ta wielokrotnie badana była przez sondy, głównie na początku programów Pioneer i Voyager. Następnie badano ją przez sondę Galileo.

Od lipca 2016 roku na orbicie wokół tej planety znajduje się sonda kosmiczna Juno, która początkowo miała badać tę planetę do lipca 2021, jednak misję tę przedłużono do września 2025 roku.

Podobnie, jak każda planeta w Układzie Słonecznym, także Jowisz może nas zaskoczyć ciekawostkami dotyczącymi tej planety:

• postawienie stopy na Jowiszu nie jest możliwe, ponieważ jest to planeta gazowa; po wleceniu w gęstą atmosferę tej planety, zostalibyśmy zmiażdżeni przez jej olbrzymie ciśnienie;
• największy księżyc Jowisza - Ganimedes ma powierzchnię większą od planety Merkury;
• na Jowiszu występują deszcze diamentów;
• Jowisz nie ma kształtu kuli - jest spłaszczony w proporcjach 10:9;
• średnica Jowisza każdego roku zmniejsza się o 2 cm, prawdopodobnie w czasie gdy powstał, jego średnica była dwukrotnie większa niż obecnie.