"Dżuma" - streszczenie i motywy powieści

"Dżuma" (fr. La Peste) to paraboliczna powieść Alberta Camusa, wydana w 1947 roku w Paryżu. Zaliczana do dzieł literatury egzystencjonalnej XX wieku, która w sposób realistyczny opowiada o epidemii dżumy w Oranie - mieście znajdującym się wówczas w kolonii francuskiej.

Wydarzenia w powieści opisywane są z punktu widzenia neutralnego narratora - głównego bohatera "Dżumy", miejscowego lekarza - idealisty. Dzieło to powstało po II wojnie światowej i ma charakter uniwersalny - miejscowe dramatyczne wydarzenia w Oranie to płaszczyzna i nośnik do przekazywania szerszych treści.

"Dżuma" jest opowieścią o szerzącym się złu i kształtowaniu się różnorodnych postaw ludzkich w jego obliczu. Jako powieść paraboliczna posługuje się uogólnieniem, schematem wykorzystywanym do przedstawienia bardziej złożonych zagadnień, doniosłych i ponadczasowo aktualnych.

To dzieło o podstawowych dylematach człowieka, relacjach międzyludzkich, sumieniu i honorze, a także o dojrzewaniu dobra w człowieku i wyzwalaniu go dla potrzeb innych ludzi w warunkach powszechnego i ekstremalnego zagrożenia.

Powieść "Dżuma" powstawała na tle osobistych doświadczeń autora, związanych z wojną, masową zagładą, stałym poczuciem zagrożenia oraz wszechobecną śmiercią.

W Oranie, pozornie spokojnym mieście w Algierii, rozpoczyna się plaga martwych szczurów, których przybywa z każdym dniem. Bohater powieści, doktor Bernard Rieux, początkowo nie zwraca na to uwagi, zajęty wyjazdem chorej żony do sanatorium. Prefektura miasta także nie zwraca na to większej uwagi, bardziej skupiając się na usuwaniu ciał martwych zwierząt niż na poszukiwaniu przyczyny takiego stanu rzeczy.

Niedługo po szczurach zaczynają jednak chorować i umierać ludzie. Pierwszą ofiarą, którą opiekował się doktor Rieux, jest dozorca Michel, który, podobnie jak inni zakażeni umiera w męczarniach. Rieux oraz lekarz Castel dochodzą do wniosku, że w mieście rozpoczęła się epidemia, władze nie traktują jednak początkowo poważnie ich słów i odmawiają podjęcia zdecydowanych kroków.

Doktor Rieux apeluje o wprowadzenie stanu wyjątkowego, zachowywanie higieny i środków bezpieczeństwa. Liczba ofiar rośnie bardzo szybko, dlatego władze miasta muszą dopuścić do siebie myśl o epidemii śmiertelnej choroby. Ostatecznie zapada decyzja o zamknięciu miasta.

Izolacja znacząco zmienia życie mieszkańców Oranu. W wyniku zawieszenia połączeń lotniczych, kolejowych i morskich zamiera handel, co prowadzi do braku towarów w sklepach. Mieszkańcy mają dużo czasu wolnego, który chętnie spędzają na zabawie w kawiarniach i restauracjach. Zamknięcie bram miasta prowadzi jednak również do rozdzielenia wielu rodzin i par.

Taki los spotyka Raymonda Ramberta, który przybył do miasta, by napisać artykuł o życiu Arabów w Algierii. Robi wszystko, by opuścić miasto i wrócić do Paryża, w którym czeka na niego żona, jednak z czasem postanawia przyłączyć się do walki z chorobą i rozpoczyna pracę w formacjach sanitarnych.

Doktor Rieux nie ustaje w walce z epidemią. Cierpi, ponieważ nie jest w stanie pomóc pacjentom, a jedynie postawić diagnozę i opiekować się chorymi w ostatnich chwilach życia. W jego działaniach wspierają go między innymi jego przyjaciel Grand oraz wspomniany wyżej Rambert.

Podczas walki z dżumą bohaterowie doświadczają zmiany w swoich wartościach i przekonaniach. Rambert, chcący opuścić Oran, aby wrócić do swojej ukochanej, zaczyna dostrzegać wartość solidarności i poświęcenia. Gdy nadarza się okazja do ucieczki, decyduje, że zostanie w mieście do końca.

Grand, który przez całe życie próbował napisać idealny tekst swojej książki, docenia teraz prostotę i autentyczność codziennego życia. Doktor Rieux, mimo trudności, pozostaje wierny walce z chorobą i wspieraniu swoich pacjentów.

Akcja powieści osiąga szczyt, gdy epidemia ma swój punkt kulminacyjny, zaś mieszkańcy Oranu walczą o przetrwanie i nadzieję. Camus ukazuje dżumę nie tylko jako chorobę fizyczną, ale również jako metaforę absurdalnego i trudnego doświadczenia ludzkiego życia.

Na końcu epidemia powoli ustępuje, a życie w Oranie powraca do normy. Jednakże doświadczenie walki z dżumą pozostaje w pamięci mieszkańców miasta jako symbol walki człowieka z absurdem i niepewnością życia.

"Dżuma" mimo iż jest powieścią przeznaczoną raczej dla dorosłych czytelników ze względu na swoją głębię tematyczną, zawiera również motywy i przesłanie, które mogą być omówione z dziećmi w sposób odpowiedni do ich wieku i zrozumienia.

Oto kilka głównych motywów i przesłań "Dżumy", które możemy omówić z dziećmi:

• solidarność i pomoc innym - w powieści widzimy, jak bohaterowie łączą siły, aby pomagać sobie nawzajem podczas trudnych czasów; to świetny moment, aby porozmawiać z dziećmi o znaczeniu pomagania innym i dzielenia się dobrem, nawet gdy sytuacja jest bardzo trudna;
• walka z trudnościami - bohaterowie "Dżumy" pokazują, jak ważne jest niepoddawanie się w obliczu trudności i jak można znaleźć siłę, aby stawić czoło problemom; możemy porozmawiać z dziećmi o sposobach radzenia sobie w trudnych sytuacjach i budowaniu odporności psychicznej;
• znaczenie przyjaźni - relacje między bohaterami w "Dżumie" ukazują, jak ważne jest mieć przyjaciół i ludzi, na których można polegać w trudnych chwilach;
• zrozumienie i empatia - bohaterowie powieści doświadczają różnych emocji i trudności, co pozwala im lepiej zrozumieć siebie i innych;
• znaczenie życia i przemijania - "Dżuma" zmusza bohaterów do refleksji nad znaczeniem życia; to dobra okazja, by porozmawiać o tym, jak doceniać każdą chwilę życia i cieszyć się tym, co mamy, oraz jak radzić sobie ze strachem przed nieznanym.