Amazonia - położenie, roślinność i klimat

Amazonia to region w Ameryce Południowej, leżący w dorzeczu Amazonki, na obszarze kilku krajów: Brazylii, Boliwii, Ekwadoru, Gujany, Gujany Francuskiej, Kolumbii, Surinamu, Wenezueli i Peru. Obejmuje Nizinę Amazonki, północno - zachodnią część Wyżyny Brazylijskiej oraz południową część Wyżyny Gujańskiej.

Łącznie Amazonia zajmuje obszar 7 mln km², z czego 5,5 mln km² to amazoński las deszczowy - wilgotny las liściasty, leżący na terenie wymienionych wyżej 9 państw, w największej części zaś (60 proc.) w Brazylii. Cztery spośród tych krajów nosi nazwę kraju amazońskiego.

Nazwa tej krainy została nadana od rzeki Amazonki, która z kolei wzięła swoją nazwę od mitycznych kobiet - Amazonek, które mieszkały na tych terenach.

Amazonia to ponad połowa wszystkich lasów deszczowych, a jej obszar jest najbogatszy gatunkowo na całym świecie.

Na terenie Amazonii znajduje się ogromna ilość gatunków zwierząt i roślin. Doliny większych rzek oraz wybrzeża zajmowane są często przez roślinność pionierską, o typach przejściowych od pływających traw do namorzynów i wilgotnych lasów równikowych.

Na południu znajduje się spory obszar z roślinnością o cechach przejściowych między lasami a sawannami (cerradão). Równolegle do rzek spływających z Wyż. Brazylijskiej wyrastają lasy galeriowe.

We wschodniej, południowej i środkowej Amazonii można spotkać naturalne sawanny: od cerradão, które przypominają lasy do sawann trawiastych. Nie ma w Amazonii pór bezdeszczowych, chociaż nasilenie opadów w ciągu roku jest zróżnicowane.

Amazonka tworzy gęstą sieć rzeczną z dużymi i licznymi dopływami. Doliny rzek są okresowo zalewane, a w dolnym biegu Amazonki oraz jej delcie wielkie obszary zajmują tereny bagienne.

W Amazonii znajdują się liczne parki narodowe i rezerwaty, a największy z nich, Jaú zajmuje 2,3 mln ha. Tereny indiańskie, które ulokowane są na tym terenie, podlegają ochronie.

Lasy deszczowe dzielą się na poszczególne piętra, na których żyją różne rodzaje organizmów, przystosowanych do określonego pożywienia oraz ilości światła.

Najwyższe piętro lasów deszczowych Amazonii tworzą korony wysokich drzew, które mogą wyrastać na 10 metrów ponad sklepienie lasu (np. drzewo kapokowe). Na tej wysokości klimat jest specyficzny: suchy i wietrzny. W tych warunkach drzewa wykorzystują mniejsze liście, dzięki czemu chronią się przed nadmierną utratą wody, nasiona zaś są rozsiewane przez wiatr.

Na najwyższych piętrach lasów deszczowych żyją duże ptaki, np. harpie wielkie.

Nieco niżej znajdują się zwarte korony niższych drzew, które rosną na wysokość 35 - 45 m, a grubość tego piętra to 6 - 8 m. Na tym poziomie znajdziemy wielkie bogactwo zwierząt i roślin: ptaki, gady i ssaki, mchy, owoce, pnącza i porosty. W koronach tych wiele zwierząt spędza całe swoje życie.

Do najniższego piętra - podszycia dociera jedynie 1 proc. światła, stąd też flora jest w tym miejscu skąpa. Żyją w nim owady, które żywą się padliną, obumarłymi drzewami i zbutwiałymi liśćmi.

Na obszarach górskich w lasach równikowych i deszczowych jest chłodniej i bardziej wietrznie. Drzewa są tam niższe, podszycie zaś gęstsze. Drzewa rosną tam jeden przy drugim, a z gałęzi zwieszają się korzenie m.in. orchidei.

W lasach deszczowych żyje wiele gatunków ptaków i motyli.

Klimat Amazonii jest wilgotny i równikowy, ze średnią roczną temperaturą od 24 do 27°C. Pora deszczowa trwa od grudnia do połowy maja.

Na terenie Amazonii mieszka 50 plemion, zupełnie odizolowanych od cywilizacji. Władze krajów, na których terenie znajdują się lasy Amazonii, chronią te "dzikie" grupy etniczne, stosując surowe kary za zakłócanie ich spokoju.

Warto mieć na uwadze, że zapuszczając się w te tereny, ryzykujemy zdrowiem, a nawet życiem. Dzikie plemiona nie przestrzegają i nie podlegają pod prawa krajów, w których żyją, dlatego, jeśli przybyły zostanie trafiony np. strzałą, nie może mieć pretensji do władz danego kraju. W dżungli prawo stanowione jest przez jej mieszkańców - dzikie plemiona oraz dzikie zwierzęta.

Według szacunków ogólna powierzchnia lasów Amazonii w latach 1990 - 2000 zmniejszyła się o ponad 170 tys. km². Choć zasięg wyrębu lasów pod pastwiska, drogi i plantacje był określony, to bez żadnej kontroli miała miejsce wycinka selektywna (pozyskiwanie drewna specjalnych gatunków, np. mahoniu).

Dopiero w 2002 roku, po wprowadzeniu w Brazylii Systemu Nadzoru Amazonii monitorowanie stanu lasów tropikalnych stało się możliwe. Wtedy też okazało się, że w latach 1999 - 2002 usunięto o 60 proc. więcej drzewa niż wg danych dotychczas dostępnych. W 2004 roku wycięto 25 tys. km² lasów.

Jeśli dotychczasowe tempo niszczenia Amazonii zostanie utrzymane, do okoló 2050 roku zniknie nawet 40 proc. powierzchni lasów tropikalnych.

W latach 2001 -2004, podczas 12 wypraw naukowych do Amazonii stwierdzono, że w szybkim tempie przybywa drzew szybko rosnących oraz lian, trudniej zaś mają gatunki o większej gęstości drewna. Może to prowadzić do zmian w ekosystemach oraz zmniejszenia ich bioróżnorodności.