Alkohole. Zastosowanie i wzory

Alkohole to związki organiczne, które zawierają jedną bądź więcej grup hydroksylowych, połączonych z atomem węgla w hybrydyzacji sp3. Posługując się językiem potocznym słowo „alkohol” interpretuje się nieco inaczej - odnosi się do napoju alkoholowego (zawierającego alkohol) lub alkoholu etylowego (etanolu).

W codziennym życiu najczęściej można spotkać alkohole posiadające w swoim składzie jedną grupę hydroksylową w cząsteczce, pochodne alkanów, które można opisać następującym wzorem ogólnym: CₙH2ₙ+1OH; są to tak zwane alkohole monohydroksylowe.

Przykładami alkoholi monohydroksylowych są: alkohol etylowy, metylowy i propylowy. Istnieją także analogiczne związki organiczne, które mają grupę hydroksylową połączoną z węglem w hybrydyzacji sp2.

Mowa tu o takich związkach, jak fenole (hydroksylowe pochodne benzenu, a także pozostałych związkach aromatycznych), albo enole (hydroksylowe pochodne alkenów).

Najczęściej występujący podział alkoholi dotyczy rozróżnienia ze względu na liczbę grup wodorotlenkowych (hydroksylowych). Istnieje podział na alkohole jednowodorotlenkowe oraz alkohole wielowodorotlenkowe, do których zaliczane są cukrole i diole.

Jeśli chodzi o alkohole monohydroksylowe, są to:

• alkanole (np. etanol);
• alkenole (np. alkohol allilowy);
• alkohole cykliczne (np. cykloheksanol);
• alkinole (np. alkohol propargilowy);
• alkohole aromatyczne (np. alkohol benzylowy).

Alkohole z tej ostatniej grupy mają inną budowę niż reszta, ze względu na posiadany pierścień.

Ponadto, można spotkać się także z podziałem pod względem rodzaju łańcucha - dotyczy on podziału na alkohole nasycone oraz nienasycone.

Najprostszym z alkoholi jest metanol, stanowiący niebezpieczną truciznę, bardzo szkodliwie działający m.in. na układ nerwowy. Zatrucie metanolem może doprowadzić do utraty wzroku. Metanol jest dość zbliżony pod względem właściwości do etanolu (alkoholu etylowego). Oba mają podobny smak, zapach i wygląd.

Zarówno metanol, jak i etanol, są bardzo często stosowane w przemyśle. Stosuje się je np. jako rozpuszczalniki i surowce w syntezie organicznej.

Metanol jest wykorzystywany do produkcji metanalu (aldehyd mrówkowy), różnorodnych tworzyw sztucznych, barwników, lekarstw, a także środków przeznaczonych do ochrony roślin.

Etanolu używa się jako rozpuszczalnika w rozmaitych dziedzinach przemysłu - szczególnie w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym, perfumeryjnym i spożywczym. Stosuje się go również jako składnik benzyn etanolizowanych.

Wzór ogólny alkoholi jednowodorotlenowych można zapisać następująco:

R - OH.

Alkohole mają nazwy składające się z jednego lub dwuczłonowego słowa. Jeżeli alkohol jest pochodną alkanu, to jego nazwę tworzy się od nazwy alkanu z taką samą liczbą atomów węgla w cząsteczce. Nazwa ta powstaje po dodaniu do niej odpowiedniego zakończenia - ol. Dla przykładu metanol, pochodna metanu, etanol – pochodna etanu.

Dwuczłonowe nazwy alkoholi również powstają według pewnej zasady. Do słowa alkohol dodaje się nazwę pochodzącą od odpowiedniego węglowodoru i jednocześnie zmienia zakończenie z "- an" na "- ylowy", tak tworzy się nazwa alkohol metylowy.

C₂ H(₂ₙ+₂)

Wzór ogólny alkoholi jednowodorotlenowych można utworzyć za pomocą zastąpienia w alkanach jednego atomu wodoru grupą funkcyjną – OH

Cn H(₂ₙ+₁) OH

Przykłady:

• Metanol (alkohol metylowy) ma wzory CH₃ OH, CH₃-OH;
• Etanol (alkohol etylowy) ma wzory C₂ H₅ OH, CH₃-CH₂-OH;
• Propanol (alkohol popylowy) ma wzory C₃ H₇ OH, CH₃-CH₂-CH₂-OH;
• Butanol (alkohol butylowy) ma wzory C₄ H₉ OH, CH₃-CH₂-CH₂-CH₂-OH.