AFP. Kiedy warto wykonać to badanie?
AFP to nieinwazyjne badanie prenatalne. Zwiększone ilości alfafetoproteiny we krwi matki mogą wskazywać na uszkodzenia układu nerwowego u dziecka w postaci rozszczepu kręgosłupa albo bezmózgowia. Zaniżony poziom tej substancji może oznaczać występowanie zespołu Downa lub innej wady chromosomalnej. To badanie, w którym każda anomalia powinna być powodem do przeprowadzenia dodatkowych badań. Co to jest alfa-fetoproteina (AFP) i jakie pełni funkcje w organizmie? Jakie są normy AFP? Kiedy należy wykonać to badanie?
1. Co to jest alfa-fetoproteina i jakie pełni funkcje w organizmie?
Alfa-fetoproteina (AFP) to białko wytwarzane przez komórki rakowe, ale także przez tkanki płodowe. Stwierdzono, że związek ten jest w stanie przekroczyć barierę łożyskową, co może prowadzić do zwiększenia jego stężenia we krwi matki.
Jaka jest rola alfa-fetoproteiny w organizmie? Główne funkcje AFP to:
- transport składników odżywczych i hormonów od matki do płodu;
- zapobieganie działaniu matczynej odporności na płód, chroniąc go przed atakiem układu odpornościowego matki;
- pomoc w rozwoju płuc płodu poprzez regulację stężenia kwasu retinolowego;
- rola markera diagnostycznego w monitorowaniu pacjentów z nowotworami wątroby i jajnika.
Zawsze należy pamiętać, że interpretacja wyników AFP wymaga zrozumienia kontekstu klinicznego i często wymaga potwierdzenia za pomocą dodatkowych badań.
2. Przygotowanie do badania AFP
Badanie AFP przeprowadzane jest na podstawie próbki krwi. Zaleca się, aby w dniu poprzedzającym test zrezygnować z obfitych i tłustych posiłków, jak również z alkoholu.
Pobranie krwi może odbyć się o dowolnej porze, osoba badana nie musi być na czczo. Przed przystąpieniem do badania, powinno się odpocząć przez około 10-15 minut w pozycji siedzącej. Nawet mały wysiłek fizyczny może wpłynąć na dokładność wyniku.
3. Jakie są zastosowania AFP w wykrywaniu wad wrodzonych u płodu?
Alfa-fetoproteina może być używana jako marker w diagnostyce prenatalnej do wykrywania nieprawidłowości rozwojowych u płodu, zwłaszcza wad cewy nerwowej.
Metoda wykrywania polega na badaniu poziomu AFP we krwi matki lub w płynie owodniowym.
Oto kilka zastosowań AFP w wykrywaniu wad wrodzonych u płodu:
- testy skriningowe - badanie poziomu AFP we krwi matki jest często wykorzystywane jako część testów skriningowych, takich jak m.in. test potrójny; testy te mogą obejmować także oznaczenie poziomów estriolu i hormonu gonadotropiny kosmówkowej; zbyt wysoki poziom AFP w testach skriningowych może sugerować ryzyko wystąpienia nieprawidłowości rozwojowych u płodu;
- badanie ultrasonograficzne - wysoki poziom AFP we krwi matki może skłonić lekarza do zalecenia badania USG, aby dokładniej ocenić rozwój płodu; ultrasonografia może pomóc w potwierdzeniu lub wykluczeniu obecności wad wrodzonych;
- badanie płynu owodniowego - jeśli wyniki testów skriningowych sugerują wysokie ryzyko wystąpienia wad wrodzonych, lekarz może zalecić amniopunkcję, która polega na pobraniu próbki płynu owodniowego; próbka ta może być poddana badaniu pod kątem poziomu AFP.
Wysoki poziom AFP nie zawsze oznacza obecność wad wrodzonych u płodu, ponieważ inne czynniki mogą również wpływać na jego stężenie, takie jak wielkość płodu, wiek matki, wielopłodowość i termin ciąży.
4. Normy AFP
Wartości referencyjne stężenia AFP:
- osoby dorosłe: 6-7 kU/l
- kobiety w ciąży: (16.-18. tydzień): 23-100 kU/L (28-120 ng/ml).
Stężenie białka płodowego u noworodków w pierwszej dobie życia jest podwyższone i w ciągu sześciu miesięcy życia osiąga wartość referencyjną typową dla osoby dorosłej.
5. Czy badanie AFP jest rutynowym badaniem prenatalnym?
Badanie poziomu alfa-fetoproteiny (AFP) we krwi matki nie jest rutynowym badaniem prenatalnym dla wszystkich kobiet. Zamiast tego często jest wykonywane jako część opcjonalnych testów skriningowych, które mogą być zalecane w określonych sytuacjach lub dla określonych grup ryzyka.
Decyzja o przeprowadzeniu badania AFP zależy od wielu czynników, w tym od wieku matki, historii medycznej oraz czynników ryzyka genetycznego.
