Tłusty czwartek 2025. Kiedy wypada święto pączka i faworków?

Tłusty czwartek to w kalendarzu chrześcijańskim ostatni czwartek karnawału. Obchodzimy go dokładnie 52 dni przed Wielkanocą, która jest świętem ruchomym, zatem i tłusty czwartek z roku na rok obchodzimy innego dnia. Może wypaść między 29.01. a 4.03.

Dawniej nazywany był:

• zapustami;
• karnawałem;
• ostatkami;
• mięsopustem.

W Polsce oraz katolickiej części Niemiec istnieje przyzwolenie na objadanie się w tym dniu. Według tradycji dzień ten został wyznaczony, aby można było pozbyć się zapasów pozostałych po zimie, a jednocześnie uniknąć pokusy objadania się w nadchodzącym Wielkim Poście. Następna środa po tłustym czwartku to Środa Popielcowa, która post ten rozpoczyna.

Ciekawostką jest, że początkowo przyzwolenie na objadanie się przed postem miało miejsce we wtorek przed Środą Popielcową. Polski naród jednak słynie z zamiłowania do biesiady, stąd też święto to wciąż przesuwano, zachowując jednak szacunek dla tradycji.

Aby można było biesiadować od początku tygodnia - od poniedziałku, należałoby przygotować jedzenie dzień wcześniej. Jest to w kulturze chrześcijańskiej dzień święty (niedziela), w sobotę zaś pracowano tylko przez połowę dnia. W piątek Jezus umarł na krzyżu, więc naturalnie wybór padł na czwartek i dlatego też dniem łasuchowania jest czwartek.

W tłusty czwartek zajadamy się faworkami (inaczej zwanymi chrustami), pączkami, oponkami, donatami, ciastkami wszelkiego rodzaju, cukierkami i wszystkim innym co słodkie i pyszne.

W roku 2025 tłusty czwartek obchodzimy 27.02. W poprzednim roku święto pączka i faworków wypadało 8.02, w następnym roku zaś (2026) będziemy je obchodzić 12.02.

Tłusty czwartek to bardzo stara tradycja, sięgająca jeszcze czasów pogaństwa. W tym dniu świętowano odejście zimy i przybycie wiosny. Zajadano się tłustymi potrawami, najczęściej mięsnymi, a popijano je winem lub wódką. Przystawkę stanowiły pączki nadziewane słoniną, zrobione z ciasta chlebowego.

W XVI wieku popularność zyskały pączki w słodkiej wersji, jednak były one nieco inne, niż te, które znamy - w środku ukryty był mały migdał lub orzeszek. Osoba, która trafiła na taką sztukę, mogła spodziewać się dostatku i powodzenia w życiu.

W Małopolsce istnieje legenda związana z tłustym czwartkiem. Według przekazów dzień ten nazywany był combrowym czwartkiem, nazwanym tak od żyjącego w XVII wieku burmistrza Krakowa o nazwisku Comber (brak jest dowodów potwierdzających, że taka postać rzeczywiście istniała).

Burmistrz ten słynął ze swojej surowości, miał opinię człowieka złego i podłego wobec kobiet handlujących na rynku. Legenda głosi, że Comber zmarł właśnie w tłusty czwartek, z tego też powodu co roku przekupki na targu urządzały tańce i zabawę. Według przekazów zaczepiać miały Panów, którzy pojawili się na rynku, zmuszały ich do tańców, a nawet do oddania wierzchniej odzieży, aby odbić sobie krzywdy, jakie doznały od zmarłego burmistrza.

Oto przepis na delikatne i puszyste pączki, które będą odpowiednie dla dzieci – bez nadmiaru cukru, smażone na zdrowym tłuszczu i z naturalnym nadzieniem.

Składniki (ok. 15-18 pączków):

Ciasto

• 500 g mąki pszennej,
• 50 g cukru (można zastąpić ksylitolem lub erytrolem),
• 25 g świeżych drożdży lub 7 g suchych,
• 250 ml ciepłego mleka,
• 2 żółtka + 1 całe jajko,
• 50 g masła (roztopionego i przestudzonego),
• 1 łyżeczka ekstraktu waniliowego,
• szczypta soli.

Nadzienie

• domowy dżem (najlepiej bez dodatku cukru, np. malinowy, truskawkowy)
• twarożek waniliowy (zmiksowany twaróg z odrobiną miodu i wanilii)

Do smażenia - olej rzepakowy lub kokosowy.

Do posypania - cukier puder (opcjonalnie) lub domowa polewa czekoladowa (np. gorzka czekolada roztopiona z mlekiem).

Przygotowanie:

Przygotowanie zaczynu: Jeśli używasz świeżych drożdży, rozpuść je w ciepłym mleku z łyżeczką cukru i łyżką mąki. Odstaw na 10-15 minut, aż zacznie pracować.

Ciasto: do miski wsyp mąkę, cukier, sól i wymieszaj. Dodaj zaczyn (lub suche drożdże), jajka, ekstrakt waniliowy i zacznij wyrabiać. Stopniowo dodawaj roztopione masło. Wyrabiaj ciasto przez ok. 10-15 minut, aż będzie elastyczne i gładkie. Przykryj ściereczką i odstaw w ciepłe miejsce na 1-1,5 godziny do podwojenia objętości.

Formowanie pączków: rozwałkuj ciasto na ok. 1,5 cm grubości i wycinaj kółka (np. szklanką). Na środek połowy krążków nałóż łyżeczkę nadzienia, przykryj drugim krążkiem i dokładnie zlep brzegi. Alternatywnie: Możesz też zrobić kulki i nadziewać pączki po usmażeniu. Ułóż pączki na blasze, przykryj ściereczką i zostaw na 30 minut do ponownego wyrośnięcia.

Smażenie: rozgrzej olej do 175°C (nie może być za gorący, bo pączki spalą się z wierzchu, a w środku będą surowe). Smaż po 2-3 minuty z każdej strony, aż będą złociste. Odsącz na ręczniku papierowym.

Wykończenie: możesz oprószyć cukrem pudrem lub polać roztopioną gorzką czekoladą. Jeśli nadziewasz po usmażeniu, użyj rękawa cukierniczego z długą tylką.

Zdrowsze wersje:

• Pieczone pączki – piecz w 180°C przez 15-18 minut.
• Mąka pełnoziarnista – zamiast pszennej użyj pół na pół z orkiszową.
• Zdrowsze nadzienie – spróbuj musu jabłkowego lub kremu z banana i kakao.