Romowie w Polsce. Czy nadal porywają żony i dzieci? W jakie stereotypy wierzą Polacy? Opowiada Justyna Matkowska

Anna Krzyżanowska, WP Parenting: Co jest najważniejsze w życiu dla każdego Roma?

Dr Justyna Matkowska: Najważniejsza jest rodzina, która stanowi najwyższą wartość. Następnie zdrowie, tradycja i szacunek – zarówno szacunek rodziny, jak i szacunek do starszyzny.

Niezwykle ważne są także więzy rodzinne. Gwarantem zachowania romskiej tożsamości jest życie według romskich tradycji i zasad. Tożsamość romska kształtowana jest przez niezapisany kodeks zwany po romsku romanipen, który stanowi zbiór podstawowych norm moralnych.

Zwykle myśli się o Romach jako wędrowcach. Jak jest naprawdę?

Polskę zamieszkują dwie podstawowe grupy romskie zróżnicowane pod względem kulturowym: prowadzący od dawna osiadły tryb życia Romowie Karpaccy oraz Romowie - przedstawiciele kilku grup o tradycjach wędrownych, którzy do 1964 roku prowadzili wędrowny lub półwędrowny tryb życia. Są to między innymi grupy takie jak Polska Roma, Kalderasze, czy Lowarzy.

Powszechnie wiadomo, że w romskich rodzinach panują relacje inne, niż znamy z naszych domów. Ciągle w domu rządzi mężczyzna?

W grupach romskich panują stosunki patriarchalne. Głową rodziny jest mężczyzna. Pozycja kobiety jest drugim miejscu, choć to kobieta dba o utrzymanie harmonii w rodzinie. Kobiety są odpowiedzialne za kultywowanie tradycji, wychowanie dzieci i przekazywanie tradycji potomnym. Istotnym elementem kultury romskiej jest także hierarchia i okazywanie szacunku osobom starszych. Starszyzna budzi ogromny szacunek i cieszy się powszechnym poważaniem w środowisku romskim.

A dzieci?

Posiadanie dzieci jest dla Romów największym darem i szczęściem. Stare romskie przysłowie mówi: "Dużo dzieci – dużo szczęścia". Dzieci są największym bogactwem, spełnieniem oraz gwarantem ciągłości rodu i przetrwania grupy. Przyjście dziecka na świat jest jednym z najważniejszych wydarzeń w rodzinie.

Troska o dobro oraz zdrowie matki i noworodka jest najważniejsza. Kobiecy poród i połóg należą do kwestii rytualnej nieczystości kobiety, co bezpośrednio związane jest z romskimi tradycjami i zasadami. Współcześnie romskie kobiety rodzą w szpitalach pod opieką lekarzy, choć w dalszym ciągu rzadko dochodzi do rodzinnych porodów w towarzystwie romskich mężów.

Czy romskie dzieci są ochrzczone?

To zależy od przynależności religijnej Romów. Katolicy oczywiście chrzczą dzieci. Chrzest jest w życiu religijnych Romów – katolików, jednym z najważniejszych sakramentów. Jednak nie ma reguły, jeżeli chodzi o wiek chrzczonego dziecka. Zdarza się, że chrzciny odbywają się nawet, gdy dziecko ma kilka lat.

Często praktykuje się także chrzty zbiorowe - kilkorga dzieci jednocześnie. Na uroczystości zapraszane są całe rody, wszyscy członkowie rodziny, bez wyjątków. W praktyce oznacza to, że na uroczystości gromadzi się liczna rodzina, a gospodarz musi być przygotowany na przyjęcie wszystkich gości. Przyjęcia romskie są przeważnie wystawne i wyjątkowo odświętne, pełne muzyki, tańca i śpiewu.

Jeśli to mężczyzna jest głową domu, to kto wychowuje dzieci?

Ciężar wychowania dzieci spoczywa u Romów na obojgu rodzicach. W wychowaniu biorą udział także dziadkowie. Romskie wychowanie nastawione jest na ukształtowanie cech istotnych dla obu płci. W tradycyjnym procesie wychowania romskich dzieci wciąż najistotniejsze są dwie kwestie – z jednej strony przygotowanie dziecka do życia społecznego, z drugiej – do małżeństwa i życia w rodzinie.

A jak wygląda kwestia edukacji i języka romskiego?

W romskich domach mówi się po romsku, czyli w języku romani. Język romski jest pierwszym językiem, jakiego uczą się dzieci. W tym miejscu należy podkreślić, że dzieci romskie są przeważnie dwujęzyczne. Do języka romskiego dochodzi drugi ich rodzimy język, jakim jest język polski, którym posługują się w środowisku poza romskim. Mam tu na myśli żłobek, przedszkole, czy szkołę.

Oczywiście ma to niezwykle pozytywny wpływ na rozwój umysłowy dzieci romskich. Dzieci bilingwistyczne łatwo przyswajają wiedzę i szybko się uczą. Poliglotyzm jest obecnie powszechnym zjawiskiem wśród Romów. Współcześnie wielu dorosłych Romów może pochwalić się znajomością kilku języków obcych. Jest także związane z częstymi migracjami zarobkowymi Romów.

Czy wszystkie dzieci chodzą do szkoły?

Tak, oczywiście! Dzieci romskie decyzją Ministerstwa Edukacji od dawna są objęte obowiązkiem szkolnym tak jak wszystkie inne dzieci w Polsce. Sporadycznie, dochodzi do sytuacji, gdy Romowie z niechęcią odnoszą się do systemu edukacji, traktując to jako odejście od tradycji. Mimo utartych stwierdzeń nauka w szkole nie jest sprzeczna ze współczesnym romskimi stylem życia. Romowie w coraz większym stopniu doceniają wartość, jaką jest edukacja i są świadomi korzyści płynących z wykształcenia.

A jak jest z tym słynnym porywaniem żon?

To zamierzchłe czasy i utarty stereotyp… Dziś już się nie praktykuje się porwań kobiet. Młodzi Romowie zawierają związki małżeńskie z własnej woli i z pełną świadomością. Nic nie dzieje się bez ich wiedzy i zgody kobiety. Współcześnie, często małżeństwa są zawierane po uprzednim zaaranżowaniu przez rodziców młodych. Do romskich zaślubin dochodzi także, gdy młodzi zakochani decydują się wspólną ucieczkę, co bezpośrednio dowodzi o stworzeniu przez nich pary.

Ponadto w społecznościach romskich obowiązuje zasada endogamii, czyli zawierania małżeństw w obrębie własnej grupy. Należy też wspomnieć, że u Romów panuje kultura patrylokalna, co oznacza, że po ślubie kobieta przenosi się do teściów. Jednak jeżeli pozwalają na to warunki, młodzi mogą prowadzić własne gospodarstwo domowe.

Jak wygląda romski ślub?

Zarówno dawniej, jak i dziś, Romowie respektują tradycyjne romskie zaślubiny, rzadko zawierając małżeństwo w obrządku katolickim. Romski ślub następuje w obecności całej rodziny, a samego aktu błogosławieństwa udziela najstarszy członek rodu. Rytuał polega na związaniu młodym rąk chustą i udzieleniu błogosławieństwa. Wśród Romów Karpackich coraz częściej dochodzi do małżeństw mieszanych, co wśród grup o tradycjach wędrownych wciąż bywa uznawane za niedopuszczalne i wiąże się z odseparowaniem od społeczności.

Bez względu na rodzaj zawieranego ślubu, Romowie świętują nadzwyczaj hucznie. Przyjęcie trwa nawet do kilku dni, a jego wystawność jest imponująca. Stoły są zastawione niezwykle bogato. Zgodnie z uwarunkowaniami kulturowymi kobiety i mężczyźni zasiadają przy osobnych stołach. Nie przeszkadza to jednak we wspólnym świętowaniu, tańcu i śpiewie. Romskie wesela są piękne i wyjątkowe. Towarzysząca im atmosfera jest przepełniona nadzwyczajną gościnnością, a przede wszystkim miłością, niepowtarzalnymi więzami rodzinnymi i wzajemnym szacunkiem.

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl