Rola dziadków w życiu wnuków a regulacje prawne

Dziadkowie to tuż po rodzicach osoby najbliższe dzieciom. Ich relacje są bardzo silne. Babcia i dziadek przekazują wnukom drogowskazy życiowe w postaci zasad moralnych, nierzadko też fundamenty życia religijnego. Są też odpowiedzialni za podtrzymywanie tradycji, spotkań rodzinnych i rytuałów. Nierzadko zdarza się, że biorą czynny udział w wychowaniu wnuków, np. sprawując nad nimi opiekę w pierwszych latach życia.

Dla nastolatków dziadkowie są źródłem wsparcia w przeżywanych problemach i przetwarzaniu stosunków z rodzicami.

Korzyści płynące z tej relacji są obustronne. Wnuki dają szczeście, poczucie bycia potrzebnym i ważnym, co z kolei pozytywnie wpływa na zdrowie psychiczne.

Pojawienie się wnuków (zwłaszcza pierwszego) to jednam dla wielu osób wyraźny znak starzenia się. Rodzice i dziadkowie mogą też nie zgadzać się z metodami wychowania dzieci, co nierzadko rodzi poważne konflikty i może prowadzić do ograniczenia kontaktów.

Zdarza się również, że rodzice inaczej wyobrażali sobie relację ich dziecka z dziadkami, np. ich częstą obecność u seniorów lub opiekę zamiast żłobka czy przedszkola. Z kolei oni mogą mieć inne plany i być aktywnym na polu zawodowym, towarzyskim czy społecznym.

Niekiedy zdarza się, że dzieci mają ograniczone kontakty z dziadkami. Może to wynikać m.in. z konfliktu w rodzinie albo rozwodu rodziców. Wtedy też babcia i dziadek nie widują swoich wnuków. Warto jednak wiedzieć, że tę relację można uregulować sądownie. Wynika to z art. 113 [Prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów] Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Prawa dziadków do widywania wnuków są wówczas respektowane w formie spotkań, odwiedzin lub zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu. Częstość takich kontaktów określa sąd, którzy bierze pod uwagę istotną rolę rodziny i wszystkich jej członków, również tych starszych, w wychowaniu dzieci. 

Droga sądowa to jednak ostateczność. Dobrze, by prawa dziadków do wnuków były ustalane dobrowolnie, w zgodzie i przy poszanowaniu racji wszystkich zainteresowanych stron. Jeśli jednak nie będzie to możliwe, warto wiedzieć, że:

• sądem właściwym w sprawie ustalenia kontaktów dziadków z wnukami będzie Sąd Rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania dziecka,
• wniosek o uregulowanie kontaktów podlega opłacie sądowej w wysokości 100 zł (można ubiegać się o zwolnienie z opłat),
• prawo dziadków do kontaktów z wnukami można też ustalić na drodze mediacji (ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przedsądem).

Warto zaznaczyć, że nie ma żadnych przepisów, które regulują kwestię praw dziadków do wnuków. Jeśli seniorzy mają utrudniony kontakt z dziećmi, a chcą się z nimi widywać, muszą sami wyjść z taką inicjatywą.