Prawidłowe BMI u dziecka. Wszystko co musisz wiedzieć

BMI - co to takiego?

BMI, czyli „body mass index” - wskaźnik masy ciała - to narzędzie używane do oceny masy ciała i tego, czy jest ona prawidłowa. BMI, choć często krytykowane, wciąż jest najpowszechniej stosowanym sposobem diagnostyki nadwagi i otyłości, a wszystko ze względu na szybkość i prostotę jego użycia.

Większość osób wie, że BMI można spokojnie zastosować, by ocenić masę ciała osób dorosłych (choć wyjątkiem są kobiety w ciąży). Okazuje się jednak, że BMI jest przydatne także przy diagnostyce nieprawidłowej masy ciała u dzieci. Trzeba jednak wiedzieć, że jest to proces nieco bardziej złożony niż w przypadku dorosłych.

BMI u dzieci - jak obliczyć?

Zastanawiasz się jak wyliczyć BMI Twojego dziecka? Oczywiście można skorzystać z gotowego narzędzia, jakim jest kalkulator BMI dla dzieci. Najpierw warto jednak poznać teorię i składowe, które potrzebne nam będą do prawidłowej interpretacji wyniku.

Pierwszy etap wyliczania BMI dziecka jest taki sam jak u dorosłych i polega na podzieleniu masy ciała (w kilogramach) przez podniesiony do kwadratu wzrost (w metrach).

Przykładowo: dla 5-letniego chłopca o wzroście 90 cm i masie ciała 20 kg BMI wyliczmy następująco:

• na początku wzrost, podany w metrach (90 cm = 0,9 m) musimy podnieść do kwadratu, czyli: 0,9 m x 0,9 m = 0,81 m2,
• teraz możemy podzielić masę ciała przez podniesiony do kwadratu wzrost: 20 kg / 0,81 m2 = 24,69 kg/m2.

BMI dziecka z przykładu wynosi więc (w zaokrągleniu) 24,7 kg/m2.

BMI u dzieci i interpretacja wyniku

U dorosłych otrzymany po podstawieniu do wzoru wynik moglibyśmy od razu poddać interpretacji, czyli sprawdzić, co oznacza BMI w danym zakresie (przykładowo prawidłowa masa ciała dorosłych mieści się w zakresie 18,5-24,9 kg/m2). U dzieci NIE MOŻEMY jednak tak postąpić, a przedziały stosowane dla dorosłych nie będą w tej sytuacji przydatne.

Żeby prawidłowo zinterpretować BMI dziecka, potrzebne nam będzie za to co innego, a konkretnie płeć i wiek naszego dziecka oraz siatka centylowa BMI.

Siatki centylowe służą nam do porównania danej „charakterystyki” dziecka (np. jego masy ciała, wzrostu, BMI) do ogółu populacji o tej samej płci i w tym samym wieku. Zupełnie inna będzie bowiem interpretacja wyniku dla 4-letniej dziewczynki, a inna dla 10-letniego chłopca.

Jak używać siatek centylowych BMI?

Siatki centylowe dla dziewcząt i chłopców w wieku 3-18 lat opracowane na podstawie polskich badań można znaleźć w Internecie i są one wynikami tzw. badań OLA i OLAF [1].

Dla porównania można również użyć siatek centylowych dostępnych na stronie WHO (są to siatki dla dzieci i młodzieży w wieku 5-18 lat).

Na siatce centylowej dla odpowiedniej płci musimy znaleźć wiek i BMI naszego dziecka oraz zaznaczyć punkt przecięcia tych dwóch danych.

Następnie należy sprawdzić, w jakim zakresie centylowym znajduje się nasz wynik. Przykładowo, jeśli wynik znajduję się między linią oznaczającą 50. a 75., centyl mówimy, że BMI naszego dziecka mieści się w tym właśnie przedziale.

Z kolei jeśli wynik znajduje się na linii 95. centyla - nasze dziecko jest na 95. centylu jeśli chodzi o BMI.

Siatka centylowa BMI - interpretacja

Co to znaczy, że BMI dziecka mieści się na 95. centylu? Oznacza to, że 95% dzieci w tym samym wieku i o tej samej płci ma BMI niższe od naszego dziecka.

Z kolei, jeśli BMI dziecka znajduje się ok. 50 centyla, możemy stwierdzić, że 50% dzieci o tej samej płci i w tym samym wieku ma BMI niższe, a 50% - wyższe.

Jeśli wiemy już, na którym centylu znajduje się wskaźnik BMI naszego dziecka, możemy przystąpić do jego interpretacji.

Dlatego:

• jeśli BMI dziecka znajduje się < 5. centyla mamy do czynienia z niedowagą,
• jeśli BMI dziecka mieści się między 5. a 85. centylem jest to masa ciała prawidłowa,
• jeśli BMI dziecka jest wyższe lub równe 85. centylowi - dziecko ma nadwagę,
• jeśli BMI dziecka jest wyższe lub równe 95. centylowi - mamy do czynienia z otyłością.

Jak widzisz wyliczenie i interpretacja BMI dziecka jest zadaniem wieloetapowym. W takiej sytuacji świetnie sprawdza się więc kalkulator BMI dla dzieci, który wyręcza nas w obliczeniach i interpretacji siatek centylowych.

Nieprawidłowe BMI u dziecka - co oznacza i jak postępować?

Zbyt niskie lub zbyt wysokie BMI u dziecka oznacza, że mamy do czynienia z nieprawidłową masą ciała i musimy podjąć działania zmierzające do jej korekty.

Zbyt niskie BMI (< 5. centyla) oznacza, że nasze dziecko waży zbyt mało i może być narażone na niedobory pokarmowe. Te zaś wiążą się z gorszą wydolnością fizyczną i psychiczną, a także zaburzonym rozwojem i wzrostem (np. zaburzonym rozwojem układu kostnego dziecka).

W takiej sytuacji konieczna może być zastosowanie technik zachęcających dziecko do jedzenia, np. poprzez zabawę, próbowanie nowych produktów w połączeniu z tymi już znanymi i akceptowanymi itp.

Z kolei zbyt wysokie BMI dziecka to nadmierna masa ciała oraz nadwaga lub otyłość. Zbyt wysoka masa ciała w młodym wieku to ryzyko powikłań zdrowotnych, m.in. ze strony układu krążenia, oddechowego, pokarmowego czy nerwowego, a także konsekwencje dla zdrowia psychicznego (związane np. z brakiem akceptacji wśród rówieśników) [2].

Jeśli nasze dziecko ma zbyt wysoką masę ciała, warto skonsultować się z dietetykiem dziecięcym. Specjalista pomoże w opracowaniu planu osiągnięcia prawidłowej masy ciała, bez jednoczesnego narażania dziecka na niedobory pokarmowe.

Autorka: mgr dietetyki Aleksandra Kureń, która współpracuje z Centrum Respo

Źródła

1. [1] Kułaga, Z., Różdżyńska, A., Palczewska, I., Grajda, A., Gurzkowska, B., Napieralska, E. i wsp. & Grupa Badaczy, O. L. A. F. (2010). Siatki centylowe wysokości, masy ciała i wskaźnika masy ciała dzieci i młodzieży w Polsce–wyniki badania OLAF. Standardy Medyczne, 7, 690-700.
2. [2] Yeste, D., & Carrascosa, A. (2012). Management of obesity in childhood and adolescence: from diet to surgery. In Anales de Pediatria (Barcelona, Spain: 2003) (Vol. 77, No. 2, pp. 71-74).