Postępowanie w sytuacji demoralizacji dziecka

Zagadnienie to reguluje ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (osoby które nie ukończyły 18 lat). Przejawem demoralizacji są takie zachowania jak: używanie wulgaryzmów, wagarowanie, palenie papierosów, picie alkoholu, zażywanie narkotyków, ucieczki z domu, agresja, niszczenie mienia.

Jeżeli takie naruszające normy społeczne zachowania dziecka mają charakter powtarzalny, utrzymują się możemy mówić o demoralizacji. Jak wiemy problem ten może dotyczyć dzieci z różnych środowisk, także tych, które określa się potocznie jako dzieci z „dobrych domów”. Często jest to wynik emocjonalnego zaniedbania dziecka, które przez destrukcyjne zachowania odreagowuje samotność i próbuje zwrócić na siebie uwagę zajętych rodziców.

Pierwszym ogniwem, które może okazać się sprzymierzeńcem, do którego warto zgłosić problem jest psycholog szkolny. Szkoły mają wypracowane modele reagowania i wsparcia w takich sytuacjach.

Rodzice, których dotknie problem demoralizacji dziecka zwykle poszukują także pomocy dla dziecka i siebie u specjalistów poza szkołą; psychologów, psychoterapeutów, psychiatrów. Rozmowy z dzieckiem, dobór odpowiednich środków w postaci terapii rodzinnej, zmiana środowiska, zmiana nawyków w codziennym funkcjonowaniu często okazują się wystarczające. Jeśli jednak te działania okażą się nieskuteczne albo mamy do czynienia z sytuacją, w której opiekunowie prawni dziecka lekceważą sygnały o naruszaniu przez ich dziecko norm społecznych sytuacją dziecka może zainteresować się sąd rodzinny. Jest on władny zastosować wobec dziecka ale i jego rodziców stosowne środki mające na celu wyjście z tej trudnej sytuacji. Zgodnie z treścią art. 3 § 1 tej ustawy sąd powinien kierować się w takich sprawach przede wszystkim dobrem dziecka, dążąc do osiągnięcia korzystnych zmian w jego osobowości i zachowaniu oraz zmierzając do prawidłowego spełniania przez rodziców lub opiekuna ich obowiązków wobec dziecka. Nie ma tu więc mowy o karaniu dziecka, nie taka bowiem jest intencja przepisów.

Każda sprawa oceniana jest przez sąd indywidualnie, Sąd bierze pod uwagę osobowość dziecka, a w szczególności jego wiek, stan zdrowia, stopień rozwoju psychicznego i fizycznego, cechy charakteru, a także zachowanie się oraz przyczyny i stopień demoralizacji, charakter środowiska oraz warunki w jakich się rozwija. Sąd zleca w takich sprawach przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, zbiera informacje o dziecku i jego rodzinie m.in. na policji, w ośrodku pomocy społecznej. Warto by rodzice złożyli w sądzie wszystkie materiały dokumentujące ich wysiłki w celu udzielenia pomocy dziecku np. zaświadczenia od lekarzy, zaświadczenia o przebytych warsztatach, terapii.

Po przeprowadzeniu postępowania Sąd może udzielić nieletniemu upomnienia, zobowiązać go np. do naprawienia szkody, wykonania określonych prac na rzecz osoby pokrzywdzonej jego zachowaniem lub społeczności lokalnej, przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki, uczestniczenia w zajęciach wychowawczych, terapeutycznych, powstrzymania się od picia alkoholu, zażywania narkotyków, przebywania w określonych miejscach czy środowiskach. Sąd może także zastosować nadzór kuratora, a orzec umieszczenie nieletniego w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej, a nawet umieszczenie w zakładzie poprawczym.

Rodziców nieletniego Sąd rodzinny może m.in. zobowiązać do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych dziecka (sąd może zwrócić się do różnych instytucji państwowych, samorządowych lub społecznych o udzielenie im w tym pomocy), a także do ścisłej współpracy ze szkołą dziecka, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, lekarzem lub zakładem leczniczym. Jeżeli rodzice będą się uchylali od wykonania tych nałożonych obowiązków sąd może wymierzyć im karę pieniężną w wysokości od 50 do 1500 złotych.