Odcięcie pępowiny
Odcięcie pępowiny to bardzo emocjonujący moment szczególnie dla rodziców dziecka, kiedy ojciec przecina pępowinę łączącą maluszka z łożyskiem. Kiedy jednak powinno odcinać się pępowinę? W jakim czasie od momentu urodzenia dziecka? W jakiej pozycji powinien znajdować się noworodek w chwili przecinania pępowiny? Jakie są konsekwencje wczesnego, a jakie późnego odcinania pępowiny? Istnieje niewiele publikacji, które podejmują tematykę odcięcia pępowiny. Dawniej nie przecinano pępowiny aż do chwili, kiedy kobieta nie urodziła łożyska. Uważano bowiem, że zbyt wczesne przecięcie pępowiny może spowodować, że część krwi należącej do dziecka pozostanie w łożysku. Dopiero od XVII wieku wprowadzono praktykę przecinania i zawiązywania pępowiny. Obecnie podręczniki z zakresu położnictwa, jak i rozporządzenie Ministra Zdrowia określające tzw. standard opieki okołoporodowej zalecają, by odcinać pępowinę po ustaniu jej tętnienia. Co to oznacza?
Odcięcie pępowiny
Skutki wczesnego i późnego odcinania pępowiny
Wśród praktyków ciągle trwa dyskusja i walka na argumenty na temat tego, po jakim czasie od urodzenia dziecka powinno odcinać się pępowinę. Są zwolennicy wczesnego, jak i późnego odpępniania. Co tak naprawdę znaczy „późne odpępnianie”? W literaturze fachowej brakuje jednoznacznej definicji późnego przecinania pępowiny. Nikt jednoznacznie nie sprecyzował nigdy, ile czasu ma upłynąć między narodzinami dziecka a przecięciem pępowiny, by można było mówić o późnym odpępnianiu. Istnieją różne ramy czasowe. Większość autorów prac wskazuje, że wczesne odcięcie pępowiny następuje bezpośrednio po porodzie, a nawet do około minuty po narodzinach dziecka. Z kolei późne odpępnianie zamyka się w czasie od minuty do trzech minut od momentu narodzin. Aktualna praktyka położnicza zaleca odcinanie pępowiny po ustaniu jej tętnienia. Trudność polega na tym, że ustalenie, czy tętnienie ustało, opiera się na subiektywnych odczuciach położnych, zatem wskaźnik „ustanie tętnienia pępowiny” jest również mało precyzyjnym kryterium.
Na jakie argumenty zwracają uwagę zwolennicy późnego odcinania pępowiny? Uznaje się, że przecięcie pępowiny bezpośrednio po narodzinach dziecka może prowadzić do różnych negatywnych konsekwencji:
- wczesne odcięcie pępowiny wiąże się z ryzykiem niedokrwienia i wstrząsu hipowolemicznego u noworodka,
- wczesne zaciśnięcie pępowiny może utrudniać wysycenie krwi krążącej u dziecka czynnikami krzepnięcia, co zmusza personel medyczny do podania maluszkowi witaminy K,
- wczesne przecięcie pępowiny może skutkować rozwojem białaczki, chorób wątroby i nerek oraz zaburzeń tarczycy,
- wczesne odpępnienie może powodować chwilowe niedokrwienie mózgu, hipowolemię i anemię, co może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń struktur mózgowych u dziecka,
- wczesne odcięcie pępowiny, niewystarczający przepływ krwi i krótkie niedotlenienie mózgu mogą być przyczyną rozwoju u dziecka zaburzeń ze spektrum autyzmu, porażenia mózgowego, opóźnień w rozwoju umysłowym lub zespołu nadpobudliwości psychoruchowej.
Czas odcięcia pępowiny jest zależny od miejsca porodu. Zazwyczaj późne odpępnianie stosuje się w przypadku porodów w domach narodzin lub w przypadku porodów domowych. Średni czas, jaki mija od narodzin dziecka do odcięcia pępowiny, to około 5 minut. Jakie konsekwencje niesie ze sobą późne odcięcie pępowiny?
Jak widać, zarówno zbyt wczesne, jak i zbyt późne odcięcie pępowiny może prowadzić do potencjalnych niebezpieczeństw. Natura jednak jest inteligentna i w przypadku, gdy sznur pępowinowy nie zostanie zaciśnięty mechanicznie, w ciągu kilku do kilkunastu minut w sposób naturalny zapada się i odcina przepływ krwi. Dzieje się tak w odniesieniu do porodu lotosowego, czyli praktyki pozostawienia noworodkowi pępowiny i łożyska aż do jego naturalnego odpadnięcia. Ponadto, specjaliści zwracają uwagę na potencjalne korzyści płynące z późnego odpępniania nie tylko w odniesieniu do porodów lotosowych, ale też w odniesieniu do wcześniaków.
W jakiej pozycji powinno znajdować się dziecko w momencie odcinania pępowiny? W tej kwestii również nie ma standardowych rekomendacji. Zaleca się, by dziecko po narodzinach leżało na brzuchu matki. Badacze sugerują, że noworodek nie powinien zostawać wyżej niż 10 cm nad poziomem łożyska i na wysokości niższej niż 10 cm poniżej poziomu łożyska, optymalnie przez 3 minuty. Większość dostępnych badań podkreśla raczej korzyści związane z późnym odpępnianiem. Ewentualne niebezpieczeństwa późnego odcinania pępowiny są słabo udokumentowane.
Źródła
- Bręborowicz G.H., Banaszewska B., Położnictwo i ginekologia, t. 1, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3540-7.
- Szczapa J., (red), Neonatologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000, ISBN 83-200-2475-7.
