Poczucie bezpieczeństwa dziecka. Jak je budować?

Poczucie bezpieczeństwa dziecka to podstawa relacji z bliskimi i fundament do bycia szczęśliwym. Jak je zapewnić? Odpowiedzi na to pytanie szukam wraz z Anetą Krzemińską, psychologiem dzieci i młodzieży.

1. Jak budować poczucie bezpieczeństwa u dziecka?

Kiedy rodzi się dziecko, jest bezbronne i w pełni zależne od drugiego człowieka. Uspokaja się w ramionach mamy lub taty, bo poczucie bliskości jest dla niego szalenie ważne. Rodzice poznają też swoje maleństwo. "Uczą się" wysyłanych przez nie sygnałów, by móc w porę zareagować. Z czasem potrafią odróżnić płacz dziecka, który sugeruje zmianę pieluszki, głód czy zmęczenie.

Dla noworodka dobre jest też karmienie piersią, które nie tylko zaspokaja podstawą potrzebę fizjologiczną, jaką jest jedzenie, ale też niesie ukojenie. Podobnie zresztą jak noszenie dziecka, np. w chuście. W ten sposób zapewniamy mu bliskość i poczucie bezpieczeństwa.

2. Jak można zwiększyć poczucie bezpieczeństwa dziecka w domu?

Z czasem jednak nasza pociecha je i porusza się samodzielnie. Nadal jednak potrzebuje nas, rodziców, którzy są dla niej wsparciem. Kontakt z rodzicami pozwala stworzyć więź, która zapewni poczucie bezpieczeństwa dziecka w rodzinie.

– Zbudowanie relacji z dzieckiem opartej na zaufaniu i otwartości to proces, który trwa od narodzin dziecka – mówi Aneta Krzemińska, psycholog dzieci i młodzieży. I dodaje:

– Kiedy dziecko potrafi się już komunikować, pamiętajmy o dawaniu mu przestrzeni do opowiedzenia o tym, co ważne dla niego. Nie bagatelizujmy tego co mówi. Słuchajmy z uważnością i zrozumieniem. Zadawajmy pytania, wykazujmy zainteresowanie. W ten sposób damy dziecku sygnał: jesteś dla mnie ważny.

Silne poczucie bezpieczeństwa sprawia, że nasza pociecha jest pewna siebie, chętna poznawać świat i jest otwarta na nowe wyzwania. Łatwiej też przystosowuje się do nowych warunków i nawiązuje kontakty z rówieśnikami. To sprawia, że większe jest poczucie bezpieczeństwa dziecka w przedszkolu.

3. Jak zbudować zaufanie i otwartą komunikację z dzieckiem, aby mogło się zwrócić o pomoc w przypadku niebezpieczeństwa?

Bądźmy otwarci na dziecko: na to co mówi i jak się zachowuje. Miejmy dla niego czas i angażujmy się w to, co robi.

– Bardzo często rodzice rozmawiają z dziećmi podczas wykonywania obowiązków lub gdy są zmęczeni albo zestresowani. Dziecko wtedy czuje, że nie dostaje od rodzica uwagi, której potrzebuje. Może też poczuć się nieważne – zauważa Aneta Krzemińska.

– Dlatego jeśli nie możemy w danej chwili porozmawiać z dzieckiem, to wytłumaczmy dlaczego teraz nie jest to możliwe i umówmy się na rozmowę za jakiś czas, np. wieczorem lub po obiedzie – podpowiada psycholożka.

Stawiajmy też dziecku granice. Pokazujmy, jakie zachowania są dopuszczalne, a jakie są społecznie nieakceptowane. Bez tego dziecko dźwiga na barkach ogromne poczucie odpowiedzialności, co w konsekwencji może prowadzić do pojawienia się nadmiernego lęku, smutku, niepewności, czemu mogą też towarzyszyć zachowania agresywne. To pierwsze sygnały, które wskazują na zaburzone poczucie bezpieczeństwa u dziecka.

– Nie bagatelizujmy też uczuć swojej pociechy. Nazywajmy pojawiające się emocje i wspólnie zastanówmy się nad tym, jak można sobie z nimi poradzić – mówi Aneta Krzemińska.

Dawajmy też dobry przykład. "Dziecko będzie podążało przede wszystkim za przykładem tego człowieka, któremu ufa i z którym czuje się związane. Więź ta powstaje z rodzicielskiej miłości, której dziecko może doświadczać (...) Z biegiem czasu dziecko uczy się również na przykładzie, jak funkcjonują dobre, pełne miłości relacje – piszą autorzy książki "Wild child, czyli naturalny rozwój dziecka", która ukazała się nakładem wydawnictwa Natuli.

– Pamiętajmy, że rodzic od najmłodszych lat modeluje w dziecku pewne zachowania, styl komunikacji czy sposób zawierania relacji. Dlatego tak ważne jest, abyśmy z uważnością podchodzili do tego, w jaki sposób komunikujemy się z innymi w obecności dziecka – wskazuje psycholożka.

By zbudować poczucie bezpieczeństwa dziecka:

• Bądź rodzicem dostępnym i obecnym
• Stawiaj dziecku jasne granice, jednak pozostaw przestrzeń na negocjacje
• Pozwalaj dziecku na samodzielność
• Prowadźcie stały rym dnia (rutyna i rytuały stwarzają w dziecku poczucie stabilizacji)
• Bądź przewidywalnym rodzicem – nie składaj obietnic bez pokrycia
• Codziennie znajdź czas dla siebie, by móc się zdystansować

4. Jakie są znaki wskazujące, że dziecko może czuć się niebezpiecznie?

Wszelkie zmiany w zachowaniu dziecka, odbiegające od dotychczasowych, są sygnałem, że dziecko potrzebuje pomocy.

– Zwracajmy przede wszystkim uwagę na emocje dziecka. Jeśli są one nadmiernie nasilone, nieadekwatne do sytuacji, lub gdy dziecko jest wycofane, lękliwe i nie chce uczestniczyć w czynnościach, które wcześniej sprawiały mu przyjemność, to znak, że może przeżywać coś trudnego – podsumowuje Aneta Krzemińska.