Październik - miesiąc walki z otyłością

W październiku obchodzone są aż 2 dni poświęcone zagadnieniu otyłości: Światowy Dzień Otyłości i Światowy Dzień Walki z Otyłością. To okazja, by przypomnieć, że skala otyłości w Polsce i na świecie jest ogromna, jednak istnieją sposoby, by temu schorzeniu zapobiegać już na wczesnym etapie życia.

Sposobów, by zwrócić uwagę mediów i społeczeństwa na problem nadwagi i otyłości jest wiele, jednak jednym z nich jest nagłaśnianie zagadnienia poprzez specjalnie poświęcone mu dni. W październiku jest ich aż 2:

• 24 października to z inicjatywy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Światowy Dzień Walki z Otyłością;
• 11 października został w 2015 roku ogłoszony przez Światową Federację Otyłości Światowym Dniem Otyłości.

1. Otyłość w Polsce i na świecie

Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje – liczba osób otyłych na świecie od lat 80. podwoiła się. W 2014 roku u prawie 1,9 miliarda, czyli 39% dorosłych mieszkańców naszego globu występował nadmiar masy ciała, w tym u 600 milionów (13%) – otyłość.

Zobacz film: "Jak przewijać niemowlę?"

Szacuje się, że w Europie 1 na 3 chłopców i 1 na 5 dziewczynek w wieku 6-9 lat jest otyła. Eksperci WHO podkreślają, że otyłości można zapobiegać. I warto, bo niekorzystne skutki nadmiaru masy ciała są dobrze znane – od dawna wiadomo, że otyłość zwiększa m.in. ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, nadciśnienia, bezdechu sennego i chorób układu sercowo-naczyniowego. Dzieci i młodzież rzadko wyrastają z otyłości – aż 4 na 5 otyłych młodych już jako osoba dorosła wciąż będzie miało problem z masą ciała.

W Polsce częstość nadwagi i otyłości staje się alarmująca – w 2014 roku osoby borykające się z tym problemem stanowiły w naszym kraju odpowiednio 36,6% i 16,7% osób powyżej 15 roku życia, czyli nadmiar masy ciała dotyczył łącznie ponad połowy Polaków. Co szczególnie niepokoi, odsetek osób z nadwagą i otyłością stale w Polsce rośnie.

2. Profilaktyka otyłości

Większość działań w obszarze otyłości to działania doraźne, mające na celu leczenie otyłości, która już wystąpiła. O wiele skuteczniejsza w zwalczaniu epidemii nadwagi i otyłości mogłaby być jednak profilaktyka, mająca na celu nie dopuścić do wystąpienia otyłości, której jeszcze nawet nic nie zwiastuje. Otyłe dziecko, to często otyły dorosły, dlatego działania mające zapobiegać wystąpieniu otyłości powinny zaczynać się już na początkowym etapie życia.

3. Nawyki żywieniowe

Kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych człowieka zaczyna się gdy… jeszcze nie ma go nawet na świecie! W jadłospisie przyszłej mamy nie może zabraknąć produktów z żadnej z grup: warzyw ani owoców, produktów zbożowych ani mlecznych, mięsa, ryb, jaj ani zdrowych tłuszczów takich jak oleje roślinne.

Gdy potomek pojawia się na świecie, kolejnym krokiem powinno być wyłączne karmienie piersią przez pierwsze 6 miesięcy życia. Sprzyja to rozwijaniu u dziecka prawidłowej samoregulacji głodu i sytości, która zmniejsza ryzyko przejadania się w przyszłości. Nie bez znaczenia jest również niezwykła więź emocjonalna, która tworzy się w trakcie aktu karmienia naturalnego między matką i jej dzieckiem oraz poczucie bezpieczeństwa, które dziecko dzięki temu zyskuje.

Ogromną rolę w kształtowaniu prawidłowych zachowań żywieniowych odgrywa także właściwie prowadzone rozszerzanie diety. Zgodnie z aktualnym schematem żywienia niemowląt rodzic decyduje, co dziecko zje oraz kiedy i jak zostanie to niemowlęciu podane, ale to sam zainteresowany, czyli dziecko, decyduje czy posiłek zje i ile zje. Takie postępowanie również ma na celu kształtowanie u dziecka świadomości, kiedy jest głodne i jak dużo pokarmu potrzebuje, by ten głód zaspokoić. Dzięki tej wiedzy w przyszłości również łatwiej będzie mu decydować, czy posiłek jest potrzebny i jak duży powinien być.

4. Ruch

Dziecko nie potrzebuje zorganizowanych zajęć w klubie fitness, jednak wielu rodziców zapomina, że zdecydowanie potrzeba mu każdego dnia solidnej dawki ruchu. Na podstawie zaleceń WHO powstały rekomendacje, zgodnie z którymi dzieci i młodzież każdego dnia powinny poświęcać minimum 60 minut na aktywność fizyczną o umiarkowanej intensywności. Pozwala to nie tylko na kontrolę masy ciała i zmniejszenie ryzyka otyłości, ale także:

• zmniejszenie ryzyka schorzeń sercowo-naczyniowych, nadciśnienia, cukrzycy tupu 2;
• poprawę mineralizacji kości;
• poprawę funkcji trawiennych i regulację rytmu wypróżnień;
• poprawę siły i wytrzymałości mięśni oraz kształtowanie koordynacji ruchowej;
• poprawę poczucia własnej wartości i kształtowanie optymistycznej postawy wobec życia.

5. Wpływ na genom

W rozwoju otyłości znaczenie mają także czynniki genetyczne. Odpowiadają one za regulację przemiany materii, magazynowanie tkanki tłuszczowej i jej rozkład w organizmie. To jednak nie wyrok - nawet jeśli u dziecka występuje genetyczna predyspozycja do otyłości, odpowiednio skomponowany jadłospis i aktywności fizycznej mogą jednak zapobiec jej wystąpieniu.

Nie trzeba jednak czekać tak długo - możliwe jest również podejmowanie działań znacznie wcześniej, już wtedy, gdy dopiero kształtują się geny malucha, a wraz z nimi genetyczne predyspozycje dziecka do ewentualnego występowania w przyszłości określonych chorób. Ma to miejsce jeszcze zanim niemowlę pojawi się na świecie – w okresie rozwoju w łonie matki, i pierwszych 2-3 latach życia.

Dla właściwego ukształtowania metabolizmu dziecka ważna jest zarówno dieta mamy w okresie ciąży, jak i żywienie dziecka w kluczowym, początkowym okresie życia.

6. Prawidłowe żywienie w okresie ciąży.

Niedobory składników odżywczych lub zbyt mała ilość energii w czasie ciąży może „zaprogramować” metabolizm dziecka na tworzenie w przyszłości zapasów energii, zwiększając ryzyko otyłości i chorób z nią związanych.

7. Wyłączne karmienie piersią w pierwszych miesiącach życia.

Ze względu na wyjątkowy skład mleka matki karmienie piersią chroni przed wystąpieniem otyłości w późniejszym okresie życia. Mleko kobiece zawiera setki składników aktywnych, w tym m.in. prostaglandynę J2, która korzystnie „programuje” geny odpowiedzialne za metabolizm energii.

8. Prawidłowe żywienie w okresie rozszerzania diety

Dzieci, które szybko rosną w pierwszych 2 latach życia, w przyszłości mają większe ryzyko nadwagi i otyłości. Prawidłowość tę zaobserwowano u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym, a jej przyczyną mogą być różnice w składzie między tym mlekiem a pokarmem kobiecym, szczególnie znacznie wyższa zawartość białka.

Zgodnie z badaniami prowadzonymi przez prof. Bertholda Koletzko i jego wspólników w ramach dużego europejskiego projektu, w którym wzięły udział niemowlęta z 5 krajów, w tym Polski, mleka modyfikowane o niższej zawartości białka mogą stanowić ważnym element zapobiegania nadwadze i otyłości wśród dzieci.

Zmniejszenie w nich zawartości białka do poziomu podobnego jak w mleku kobiecym (1,8 g/100 kcal) pozwala na uzyskanie u karmionych nimi dzieci podobnego jak u dzieci karmionych piersią tempa wzrostu oraz wartości wskaźnika BMI w wieku 6 lat.

Należy pamiętać, że źródłem białka w diecie dzieci jest także żywność uzupełniająca: produkty mięsne, ryby i jaja oraz produkty mleczne - by zapobiegać niekorzystnym nadmiarom białka także ich ilość w diecie dziecka powinna być kontrolowana.