Niedoczynność tarczycy
Niedoczynność tarczycy jest to zaburzenie, w którym dochodzi do niedoboru w organizmie hormonów produkowanych w tarczycy, tj. trójjodotyroniny i tyroksyny.
Kontrolują one prawidłowy przebieg procesów metabolicznych, u małych dzieci warunkują prawidłowy rozwój fizyczny i neuropsychiczny, a w okresie poniemowlęcym wpływają na proces wzrostu. Ich niedobór we wczesnym dzieciństwie prowadzi do poważnego upośledzenia umysłowego pod postacią kretynizmu.
W związku z tym niezwykle ważne jest rozpoznawanie niedoczynności tarczycy jak najwcześniej po urodzeniu i w razie potrzeby szybka substytucja farmakologiczna brakujących hormonów, co pozwoli zapobiegać skutkom ich niedoboru i umożliwi dziecku prawidłowy rozwój.
1. Postaci i objawy niedoczynności tarczycy
Wyróżnić możemy pierwotną i wtórną postać niedoczynności tarczycy. Pierwotna niedoczynność jest związana z zaburzeniami w samym gruczole tarczowym. Obserwujemy wtedy niedobór tyroksyny i trójjodotyroniny, natomiast stężenie produkowanej w przysadce tyreotropiny TSH, która kontroluje wytwarzanie hormonów w tarczycy, jest podwyższone.
Pierwotna niedoczynność może mieć charakter wrodzonej niedoczynności tarczycy, w której niedobór hormonów występuje już w życiu płodowym i która może być spowodowana aplazją lub hipoplazją tarczycy, defektami enzymatycznymi biosyntezy hormonów, niedoborem jodu u ciężarnych, stosowaniem leków hamujących czynność tarczycy w czasie ciąży lub matczynymi przeciwciałami blokującymi TSH.
Wrodzona niedoczynność tarczycy może być przejściowa i ustępować samoistnie w pewnym czasie po urodzeniu lub też być trwała i wymagać stałej substytucji hormonów.
Oprócz postaci wrodzonej mamy także postać nabytą niedoczynności tarczycy, która może się ujawnić w późniejszym wieku i najczęściej wynika z uszkodzenia tarczycy wskutek autoimmunologicznych procesów zapalnych, jak na przykład zapalenie typu Hashimoto.
Z kolei wtórna niedoczynność tarczycy jest spowodowana zaburzeniami w podwzgórzu lub w przysadce, co prowadzi do niedoboru tyreotropiny TSH i wtórnie do niedoboru hormonów tarczycowych.
Kliniczne objawy niedoczynności tarczycy w pierwszych tygodniach życia są bardzo skąpe i nieswoiste. Może na przykład dochodzić do przedłużania się żółtaczki noworodków .
W okresie niemowlęcym objawy są już bardziej wyraźne i charakterystyczne. Dochodzi do spowolnienia wszystkich czynności życiowych, opóźnienia rozwoju psychoruchowego, występowania zaparć , obniżonego łaknienia, zwiększenia ilości snu w ciągu doby, skóra jest sucha i chłodna, brzuch „rozlany”, pępek wystający, bardzo duży język, „gapowaty” wyraz twarzy, głos niski i zachrypnięty.
2. Rozpoznawanie i leczenie niedoczynności tarczycy
W przypadku wrodzonej niedoczynności tarczycy niezwykle istotne jest ustalenie rozpoznania już w pierwszych dniach życia, gdyż tylko natychmiastowe podanie preparatów hormonów tarczycy uchroni przed następstwami w postaci upośledzenia psychofizycznego.
Jeżeli leczenie zostanie rozpoczęte później, zaistniałe zmiany już się nie cofną. Tak wczesne rozpoznanie jest obecnie możliwe dzięki badaniom przesiewowym, którym poddawane są wszystkie noworodki. Polegają one na oznaczaniu stężenia TSH w kropli krwi pobranej na bibułę w 3-5 dniu po urodzeniu.
Stwierdzenie podwyższonych wartości TSH u noworodka, a następnie stwierdzenie obniżonych stężeń hormonów tarczycy upoważnia do rozpoznania wrodzonej niedoczynności tarczycy.
Leczenie niedoczynności tarczycy polega na stosowaniu preparatów hormonów tarczycy, a mianowicie L-tyroksyny. Wymaga monitorowania stężenia hormonów tarczycy i w zależności od tego ustalania odpowiedniej dawki L-tyroksyny. Jednocześnie od pierwszych tygodni życia dziecko powinno być poddawane rehabilitacji fizycznej i psychologicznej.