Media społecznościowe. Jaki mają wpływ na dzieci i młodzież?

Media społecznościowe (ang. social media, SM) to środki przekazu, które pozwalają na wymianę wygenerowanych przez użytkowników treści. Ich wyróżnikiem jest interaktywność. Użytkownicy nie są jedynie biernymi odbiorcami – mogą reagować na to, co publikują inni.

W przypadku mediów społecznościowych komunikacja jest dwukierunkowa i odbywa się bez ograniczeń przestrzennych.

Funkcje mediów społecznościowych:

• prezentacja opinii i poglądów,
• dzielenie się zasobami: filmami, zdjęciami, obrazami, aplikacjami,
• komunikacja z innymi,
• budowanie i podtrzymywanie relacji z innymi,
• dzielenie się informacjami o sobie.

Przykłady najpopularniejszych wśród młodzieży mediów społecznościowych to m.in: Facebook, YouTube, Twitter, Instagram, WhatsApp, TikTok, Snapchat, ale też blogi i fora.

Korzystanie z mediów społecznościowych ma swoje zalety: wspierają i stymulują intelektualnie, inspirują, ułatwiają edukację, służą wymianie myśli, pomagają rozwijać uważność i krytyczne myślenie. Dla wielu to też zabawa, bo jak piszą Natalia Shurlakova i Monika Wojtkowiak "świat mediów społecznościowych daje możliwość udziału, przyjemności, kontaktu, czemu towarzyszy cień przyzwolenia na fantazjowanie, wyobrażanie sobie czegoś, co nie do końca poważne i niezupełnie „na serio” odbierane jest przez użytkowników".

Nie bez przyczyny jednak badaczy interesuje wpływ mediów społecznościowych na dzieci i młodzież. Jak się bowiem okazuje ta specyficzna przestrzeń wirtualnego świata niesie ze sobą również poważne zagrożenia.

Młodzież ma dziś silną potrzebę bycia "na bieżąco". Chcą mieć telefon zawsze w zasiegu ręki, by nie utracić dostępu do informacji. A to już pierwszy krok do poczucia lęku przed „wypadnięciem z obiegu”, czyli FOMO (fear of missing out).

W ten sposób definiuje się poczucie, że jeśli na chwilę wyjdziemy z sieci, ominie nas coś bardzo ważnego. To z kolei może prowadzić do przygnębienia i poczucia bycia nieatrakcyjnym towarzysko (wokół dzieją się rzeczy, w których nie uczestniczymy).

Co powinno nas zaniepokoić?

• Przymus noszenia ze sobą smartfona wszędzie (nawet do toalety)
• Bardzo częste sprawdzanie polubień i aktualizacji u znajomych
• Bycie bardzo aktywnym użytkownikiem mediów społecznościowych: publikowanie informacji o wszystkim (gdzie jesteśmy, co robimy, jak jesteśmy ubrani, co jemy) i sprawdzanie, z jakim odzewem się to spotyka
• Ciągłe sprawdzanie powiadomień
• Problemy z koncentracją

W mediach społecznościowych łatwiej jest być osobą, którą chcemy być. W wielu z nas wyzwala się też pragnienie bycia lepszym i podziwianym. To sprawia, że w wielu przypadkach wizerunek dziecka w mediach społecznościowych odbiega od rzeczywistości (zwłaszcza, że wygląd i poczucie atrakcyjności są bardzo ważne dla nastolatków).

Porównywanie swojego życia do świata kreowanego w internecie może prowadzić do poczucia przygnębienia i bezwartościowości. Zaburza też samoocenę i nierzadko powoduje pojawienie się lęku, obniżonego nastroju, a nawet depresji.

W jednych z badań pojawiła się teza, że spędzanie ponad dwóch godzin dziennie na portalach społecznościowych znacząco podnosi ryzyko problemów ze zdrowiem psychicznym.

Niepokojący wpływ mediów społecznościowych na młodzież to również:

• zaniedbywanie snu na rzecz bycia on-line, co bezpośrednio wpływa na samopoczucie,
• próba sprostania nierealistycznym wymaganiom (np. w zakresie kultu szczupłego ciała, co może prowadzić do pojawienia się zaburzeń odżywiania),
• osłabienie kontaktów z rówieśnikami w świecie rzeczywistym,
• przyzwyczajenie do szybkiej redukcji stanu niepewności i otrzymania nagrody, tzw. gratyfikacji dla mózgu (np. za pomocą otrzymanych polubień),
• zaniedbanie codziennych zajęć,
• osłabienie kontaktu z rodzicami i rodzeństwem.

Trudno określić jednoznacznie, jaki wpływ na dziecko mają media społecznościowe. Kluczem jest tu bowiem umiejętność z nich korzystania, czego jednak powinni nauczyć najmłodszych dorośli. To rodzice, a nie rówieśnicy, pełnią rolę przewodników zarówno w świecie rzeczywistym, jak i wirtualnym.

• Rodzicu, daj dobry przykład. Dzieci są bardzo uważne i widzą, jak często sięgasz po telefon. Dla nich to sygnał, na ile wirtualny świat jest ciekawy, by trzeba było się do niego logować.
• Sprawdź, jak dużo czasu spędzacie w sieci. Tygodniowy raport może być zaskakujący.
• Porozmawiaj z dzieckiem. Naucz go ustalać priorytety i postaraj się skłonić do przemyśleń, co nam umyka, spędzając czas w świecie wirtualnym.
• Naucz dziecko bezpiecznego korzystania z mediów społecznościowych. Samemu też nie publikuj zdjęć swojej pociechy w sieci lub pytaj je o zgodę na udostępnienie jego wizerunku.
• Spróbuj obnażyć przed dzieckiem wirtualny świat. Porozmawiajcie o narzędziach i programach do obróbki zdjęć, które umożliwiają zmianę rzeczywistego wyglądu.