Leki przeciwbólowe w ciąży
Leki przeciwbólowe to jedne z najczęściej stosowanych leków. Nie zawsze jednak mogą być one stosowane, np. w okresie ciąży czy karmienia piersią. Dzielimy je na niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz opioidowe leki przeciwbólowe. Ta druga grupa jest praktycznie cała przeciwwskazana do stosowana u kobiet ciężarnych. Nie wolno stosować także preparatów złożonych, bowiem istnieje ryzyko zwiększonego ryzyka działań niepożądanych.
1. Niesteroidowe leki przeciwzapalne w ciąży
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) powinny być ograniczone w stosowaniu w trakcie ciąży. Lekiem z wyboru w leczeniu bólu o umiarkowanym nasileniu jest paracetamol, który należy do kategorii B leków w ciąży. Kwas acetylosalicylowy zalicza się do kategorii C, gdy stosowany jest długotrwale, zaś do kategorii D. Wykazuje ona działanie teratogenne w badaniach na zwierzętach. Ten lek przeciwbólowy nie powinien być stosowany długotrwale w trakcie ciąży, bowiem hamuje syntezę tromboksanu A2, co w konsekwencji wywołuje zaburzenia w krzepnięciu krwi, zwiększając podatność organizmu kobiety na krwawienia. Kwas acetylosalicylowy podany w III trymestrze ciąży lub w okresie okołoporodowym wykazuje działanie tokolityczne, a więc hamuje syntezę prostaglandyn. W ten sposób powoduje wydłużenie czasu trwania porodu. Oprócz tego zwiększa utratę krwi podczas porodu, hamując agregację płytek krwi. Lek ten ma także wpływ na dziecko. Może spowodować przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego Botalla u płodu i wywołać nadciśnienie płucne. Podobne objawy w III trymestrze ciąży może spowodować ibuprofen, który zaliczany jest do kategorii B i D.
Bezwzględnie zakazane z NLPZ w trakcie ciążysą pochodne fenylobutazonu np. butapirazol. Hamują one bowiem czynność szpiku kostnego i kumulują się w organizmie płodu.
2. Opioidowe leki przeciwbólowe w ciąży
Opioidowe leki przeciwbólowe są praktycznie wszystkie przeciwskazane w ciąży i okresie okołoporodowym, oprócz petydyny i fentanylu. Inne powodują depresję ośrodka oddechowego u noworodka, kwasicę oddechową oraz odchylenia w skali Apgar. Nadużywanie morfiny i jej pochodnych przez matki powoduje objawy zespołu odstawiennego u noworodków. Mogą one zagrażać życiu dziecka. Morfina zaliczana jest d kategorii B, a przy długotrwałym zażywaniu do kategorii D. W dużych dawkach działa teratogennie na zwierzęta. Pentazocyna i Tramadol nieco słabiej wywołują depresję oddychania niż morfina.
W okresie okołoporodowym można stosować jednak dwa opioidowe leki przeciwbólowe, jak petydyna i fentanyl. Petydyna podana dożylnie w dosyć szybki sposób przechodzi przez łożysko. Wydala się natomiast powoli z ciała noworodka, dlatego też może wywołać osłabieni reakcji behawioralnej i zmiany w EEG u noworodka. Może być jednak ona stosowana do łagodzenia bólu porodowego lub bólu pooperacyjnego. Często stosowana jest w położnictwie, gdyż ułatwia rozwieranie ujścia macicy nie wpływając na jej dno.
Fentanyl natomiast stosowany jest już najczęściej po urodzeniu dziecka jako lek przeciwbólowy. Podany dożylnie wykazuje swoje działanie już po 30 sekundach. Ulega redystrybucji do tkanki tłuszczowej, mięśni oraz płuc.