Jak zrobić zielnik w kilku prostych krokach

Zielnik (herbarium) to zbiór drukowanej lub ręcznie robionej kolekcji zasuszonych roślin, lub opisywanych rycin, zapisany zazwyczaj w zeszycie.

W profesjonalnym zielniku obok rośliny (umieszczonej w całości lub w części) umieszczona jest etykietka z opisem, w którym znajdziemy informacje o opisywanym okazie.

Co powinno znaleźć się opisie? Oto najważniejsze dane:

• nazwa łacińska gatunku oraz rodziny (w zielniku na potrzeby szkoły warto napisać nazwę gatunku po polsku);
• miejscowość i miejsce zbioru (odpowiednio stanowisko i siedlisko);
• imię i nazwisko zbieracza i oznaczającego;
• data zbioru;
• współrzędne geograficzne miejsca, gdzie zebraliśmy okaz.

Uczniów interesują najbardziej zielniki dydaktyczne, które zazwyczaj mają za zadanie wykonać na lekcje przyrody lub biologii. Wykonanie zielnika nie jest trudnym zadanie, choć czasochłonnym - najwięcej czasu zajmuje właściwe ususzenie roślin.

Przede wszystkim musimy pamiętać, aby nie zbierać roślin zagrożonych, chronionych i rzadkich. Nie możemy zbierać roślin na terenach prawnie chronionych, takich jak parki narodowe czy rezerwaty przyrody. Możemy je zbierać tylko tam, gdzie mamy na to pozwolenie od właściciela danego obszaru.

Wybierając się w teren, warto zaopatrzyć się w łopatkę lub widełki, którymi wykopiemy korzenie roślin, a także siatkę foliową, do której włożymy zebrane rośliny na czas transportu. Przydatny będzie także nożyk i sekator.

Wybieramy okazy typowe dla danego gatunku - nieuszkodzone przez szkodniki lub choroby, o charakterystycznym dla danego gatunku wyglądzie. Nie usuwamy żadnych części roślin, aby je upiększyć - powinniśmy je przedstawić tak, jak wyglądają w naturze. Kwiaty przekwitłe lub suche liście także umieszczamy w zielniku.

Usuwamy wszelkie zanieczyszczenia, takie jak ziemia, pajęczyny lub części innych roślin. Możemy wykopywać rośliny z korzeniami jedynie wtedy, gdy nie zagraża to przetrwaniu stanowiska.

Okazy powinny być kompletne, nie pomijajmy więc fragmentów pędów, chyba że dany gatunek nie zmieści się na karcie zielnikowej. Jeśli rozmiar rośliny ją znacznie przekracza, suszymy jedynie jej części, np. korzenie, liście czy fragmenty łodygi.

Warto od razu zapisywać wszystkie informacje, które dotyczą zebranych okazów, przede wszystkim te, które dotyczą stanowiska i unikalnych cech danej rośliny (barwy, zapachu), co może się zmienić w procesie suszenia.

Pamiętajmy, aby rośliny zbierać w suche dni, nie zbierajmy roślin mokrych. Warto każdej roślinie przed zbiorem zrobić zdjęcie w środowisku naturalnym lub po zbiorze, możemy je dołączyć później do karty zielnikowej.

• rośliny susz w suchym i ciepłym miejscu;
• każdy egzemplarz porządnie rozprostuj, aby zachować właściwy kształt;
• zebrane okazy rozkładaj w taki sposób, aby można było dostrzec jak najwięcej cech danego gatunku;
• najlepiej suszyć rośliny, umieszczając je pomiędzy warstwami gazety, ważne, aby nie były to błyszczące czasopisma, ponieważ nie wchłaniają one wody;
• ze względu na to, że rośliny szybko więdną, w miarę możliwości od razu po zebraniu umieść je w prasie botanicznej;
• im grubsze i bardziej mięsiste rośliny, tym częściej powinieneś wymieniać gazety, aż rośliny całkowicie wyschną;
• pod wyjątkowo delikatne części roślin podkładaj dodatkowy kawałek bibuły lub gazety;
• w przypadku grubszych części (np. gałązek) otocz je kilkoma warstwami papieru, aby w trakcie suszenia nie zmarszczyły się;
• najgrubsze części roślin możemy przekroić na plastry.

Co jest potrzebne do wykonania zielnika?

• teczka z tektury;
• kartki białego sztywnego papieru A3 lub A4;
• miękki, biały papier;
• gazety;
• papier pakowy lub pergamin;
• klej.

Z teczki tekturowej zrób okładkę zielnika, która jednocześnie będzie kartą tytułową. Papier pakowy możesz wykorzystać do wykonania przekładek między poszczególnymi kartami zielnika.

Do przyklejania roślin nie używaj taśmy samoprzylepnej - dużo lepszy będzie biały papier oraz klej. Dzięki temu roślina nie będzie miała bezpośredniego kontaktu z klejem.

• umieszczając roślinę na karcie, pozostaw miejsce na etykietę, na której opiszesz dany gatunek;
• łodygę przyklejaj paskami papieru, którego końce posmarujesz klejem; pamiętaj, aby docisnąć papier, by mocowanie było pewne;
• każdą kartę przekładaj papierem pakowym (zamiast koszulek foliowych);
• zielnik włóż do teczki.

Gotowe!