Echokardiografia płodu
Echokardiografia płodu to badanie w ciąży, które powinno być wykonywane w przypadku podejrzenia patologii układu krążenia u dziecka, zaburzeń pracy serca płodu i u kobiet z podwyższonym ryzykiem urodzenia dziecka z wadą serca. Echokardiografia płodowa przebiega wraz z kolorowym obrazowaniem przepływu krwi. Jest techniką, która za pomocą ultradźwięków umożliwia ocenę rozwijającego się układu krążenia jeszcze przed urodzeniem dziecka. Echokardiografia płodu należy do badań nieinwazyjnych, wysoce dokładnych i obecnie uznawanych za standardowe w rozpoznawaniu chorób układu krążenia w życiu prenatalnym dziecka.
1. Diagnostyka wad serca u płodu
Wady wrodzone dotyczą około 3% noworodków, z czego blisko połowę stanowią wady serca. Część z wad wrodzonych serca nie musi być poddana leczeniu bezpośrednio po porodzie, ale najcięższe przypadki wymagają pilnej opieki i operacji w pierwszych godzinach lub dniach życia. Echokardiografia płodowa jest szczegółowym badaniem budowy serca i połączeń naczyniowych jeszcze w czasie rozwoju prenatalnego dziecka. To badanie kardiologiczne pozwala na precyzyjne rozpoznanie chorób i wad układu krążenia u płodu. Wykonywane jest najczęściej około 20. tygodnia ciąży. Zalecane szczególnie ciężarnym, u których w rodzinie występowały wady serca lub w przypadku nieprawidłowego wyniku badania przezierności karkowej w pierwszym trymestrze ciąży. Wada serca jest bowiem najczęstszą wadą rozwojową, która towarzyszy zespołowi Downa.
Pełna ultrasonograficzna ocena układu sercowo-naczyniowego płodu możliwa jest pomiędzy 18. a 22. tygodniem ciąży. USG serca dziecka można wykonać już pomiędzy 14. a 16. tygodniem ciąży, jednakże obraz nie jest w pełni diagnostyczny. Lekarz wykonujący badanie echokardiograficzne płodu powinien mieć szeroką wiedzę z zakresu: kardiologii i kardiochirurgii dziecięcej, medycyny matczyno-płodowej, genetyki i neonatologii. Wykrycie wady serca za pomocą echokardiografii może mieć znaczący wpływ na przebieg ciąży. Po wykonaniu badania echo serca płodu lekarz powinien przekazać rodzicom dziecka jego wynik i w razie rozpoznania wady serca przedstawić możliwości leczenia i ustalić czas, miejsce i sposób przeprowadzenia porodu. Czas, jaki upływa pomiędzy prenatalnym rozpoznaniem wady serca a interwencją po porodzie, pozwala na wykonanie dodatkowych badań (np. badanie kariotypu) oraz edukację rodziców w zakresie zajmowania się chorym noworodkiem.
2. Wskazania do echokardiografii płodu
| Płodowe |
|---|
| nieprawidłowy obraz jam serca płodu w przesiewowym badaniu USG ciąży, nieprawidłowa przezierność karkowa w pierwszym trymestrze ciąży, nieprawidłowy rytm serca płodu, obrzęk płodu, wady w budowie anatomicznej płodu, wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu, powiększenie serca u płodu, anomalie kariotypu u płodu, nieprawidłowa ilość wód płodowych, ciąża mnoga i/lub powikłana. |
| Matczyne |
| cukrzyca ciążowa lub insulinozależna, choroby tkanki łącznej, fenyloketonuria, zaburzenia autoimmunologiczne, wiek powyżej 35 lat, przebycie infekcji wirusowej w ciąży, kontakt z chorobami wirusowymi w ciąży, np. z różyczką, z grypą, przyjmowane leki (indometacyna, phenytoina, sole litu, leki obniżające ciśnienie krwi, doustne środki antykoncepcyjne), picie alkoholu w ciąży. |
Echokardiografia płodu jest również wskazana w przypadku obciążonego wywiadu rodzinnego, a więc gdy w rodzinie występują wady serca, zespół Marfana lub kardiomiopatie przerostowe.
3. Przebieg badania serca płodu
Echo serca płodu należy przeprowadzać w ciszy i spokoju w pracowni zapewniającej wygodę i intymność kobiecie ciężarnej. Przy badaniu – jeśli tylko życzy sobie tego pacjentka – może być obecny ojciec dziecka. Do badania kobieta układana jest na lewym boku lub w innej pozycji zapewniającej dobrą wizualizację. Do wykonania echokardiografii płodu potrzebny jest wysokiej jakości aparat echokardiograficzny z oprogramowaniem zawierającym opcje badania serca płodu. Do badania używane są głowice sektorowe lub głowice typu convex, a w razie przeprowadzania badania poniżej 16. tygodnia ciąży – głowica dopochwowa. Echo serca płodu dokumentuje się w postaci zdjęć USG, zapisu na taśmie wideo lub zapisu cyfrowego.
Badanie wymaga dużej dokładności i cierpliwości ze strony lekarza i pacjentki. Czas badania serca płodu jest bowiem stosunkowo długi i wynosi około godziny w przypadku ciąży pojedynczej. Jakość obrazów otrzymywanych w trakcie badania zależy od wielu czynników, m.in. od położenia płodu, ruchliwości płodu w czasie badania, ilości wód płodowych, budowy kobiety ciężarnej (otyłość pacjentki obniża jakość echokardiografii).
Badanie echokardiograficzne serca płodu wykonywane jest w celu stworzenia najlepszych warunków do urodzenia dziecka. Leczenie kardiologiczne lub kardiochirurgiczne można rozpocząć od razu po porodzie. Jeżeli u malucha nie zdiagnozowano wady serca przed narodzinami, najczęściej przewożony jest on do ośrodka zdrowia w okresie późniejszym, a jego stan jest znacznie gorszy. Wynika to z faktu, że u takiego dziecka schorzenia serca najczęściej stwierdza się dopiero po wystąpieniu niewydolności krążenia i sinicy. Późne wykrycie problemów wiąże się z większym ryzykiem powikłań i mniejszą szansą na wyleczenie malucha.