Cudowne dziecko czy dziwak?

Każde dziecko jest inne, ale ta odmienność bywa czasem kłopotliwa i niepokoi rodziców. Na przykład, gdy córka chodzi ubrana jak cyrkowiec i upiera się, żeby wszystko nosić na lewą stronę. Gdy syn każe mówić do siebie „Winnetou” i przed wyjściem z domu maluje twarz na czerwono. Gdy dziecko przy każdej okazji rozbiera się do naga albo tańczy sambę w autobusach i sklepach. Gdy jego najlepszym przyjacielem jest chomik, a ulubionym tematem rozmów mity greckie albo renesansowe malarstwo. Gdy rozmawia sam ze sobą, twierdzi, że widzi duchy i krasnoludki… To wszystko wywołuje w rodzinie dyskomfort, a czasem wręcz panikę.

Większość rodziców w marzy o tym, żeby ich dzieci nie odstawały od innych. Żeby nie wytykano ich palcami, nie wyśmiewano, nie szykanowano, nie unikano. Czasem to kwestia wstydu, częściej troska o to, żeby nasze pociechy nie musiały cierpieć z powodu wrogich spojrzeń czy negatywnych komentarzy. Nie chcemy, aby nasze dzieci były „inne”, bo boimy się, że nie znajdą sobie miejsca w mało tolerancyjnej rzeczywistości. Pragniemy je chronić przed marginalizacją i dlatego zawzięcie uczymy je zasad oraz zachowania, które przystaje do tzw. normy.

Konserwatywnym rodzicom wydaje się, że im bardziej ekscentryczne jest dziecko, tym większego wymaga nacisku, by wtłoczyć je do schematu. Stąd surowe kary i upomnienia, a także ciągłe namawianie do robienia „tego co inne dzieci.” Wielu z nas wolałoby mieć dziecko przeciętne pod względem inteligencji czy talentów niż szokujące otoczenie swoją oryginalnością, nawet jeśli zahaczałaby o geniusz.

Psychologowie obserwujący młodzież o ekscentrycznych zachowaniach i zainteresowaniach wysunęli pewne uogólnienia pomagające zrozumieć postać „małego dziwaka”. Według analiz, najczęściej bywa nim jedynak lub najstarsze dziecko z rodzeństwa, elokwentne i stanowczo formułujące swoje opinie, bardzo inteligentne i kreatywne. Tym cechom towarzyszy często kapryśność w jedzeniu, brak zainteresowania higieną osobistą, niechęć do grzecznościowych konwersacji, a czasem problemy z nauką.

Taki koktajl nie jest zwykle pozytywnie postrzegany przez otoczenie, które oczekuje od kilkulatka naiwności i infantylności. W ramach sprzeciwu lub chęci zwrócenia na siebie uwagi dziecko zaczyna więc instynktownie wybierać zachowania społecznie kontrowersyjne: oryginalne stroje czy tematy rozmów. Co ciekawe, zwykle te trudne, dziwaczne wręcz dzieci wyrastają na osoby o wielkich umysłach. O ile oczywiście nie utoną wcześniej w depresji spowodowanej brakiem akceptacji i zrozumienia…

Rodzice, którzy myślą, że temperując ekscentryczność dziecka, pracują na rzecz jego przyszłego szczęścia, są w wielkim błędzie. Najprawdopodobniej przyczyniają się do okaleczenia wrażliwej osobowości i wybudowania muru nieufności, który trudno będzie potem rozbić. Psychologowie zalecają więc, aby mimo wszystko starać się małego dziwaka zrozumieć, stać się jego przyjacielem i sprzymierzeńcem – czasem jedynym. Maluch, który wyróżnia się z tłumu to tak naprawdę skarb. Niezależność umysłowa i kreatywność, które pozwalają mu zbudować swój mały dziwaczny wszechświat, mogą okazać się nie tylko wielkim darem, ale też najlepszą obroną przed zgubnym wpływem rówieśników. Obserwacje wskazują, że dzieci ekscentryczne znacznie trudniej wpadają w szpony modnych nałogów i szkodliwych trendów.

Trudno oczekiwać, aby na etapie przedszkola czy szkoły podstawowej mały dziwoląg był uwielbiany przez koleżanki czy kolegów. Najprawdopodobniej będzie raczej skazany na pewien stopień osamotnienia i wspaniale, jeśli chociaż w domu nie odczuje swojej odmienności. Nie ma sensu porównywać go z dziećmi sąsiada czy rodzeństwem – lepiej wspierać i celebrować jego indywidualizm, pomagając mu tym samym znaleźć swoje miejsce w rzeczywistości.

Naturalnie, należy rozróżnić ekscentryczne zachowania od przejawów tyranii czy agresji. Psychologowie są zgodni, że przekroczeniem akceptowalnej granicy jest wyrządzanie krzywdy sobie i innym, a także świadome ranienie uczuć. Nie można pozwolić małolatowi na samowolę, która grozi jego zdrowiu, zaburza poważnie życie rodzinne czy prowadzi do patologii.

To tak naprawdę najtrudniejsze zadanie rodziców, które wymaga wrażliwości, rozsądku i perspektywicznego myślenia – jak długo brać udział w fantazjach i grach malucha, a kiedy powiedzieć „stop”. Tutaj pojawia się kwestia zaburzeń psychicznych, które nie są już przejawami indywidualizmu, ale pewnych dysfunkcji.

Z roku na rok wzrasta liczba diagnoz choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD), ADHD czy spektrum autyzmu u dzieci – niekiedy stawianych na wyrost. Kiedyś z dziwnych zachowań się wyrastało, dziś często leczy się je farmakologicznie.

Mimo to pewne symptomy warto skonsultować z psychologiem. Jeśli życie w domu staje się nie do zniesienia, z maluchem ciężko umówić się na jakikolwiek kompromis, dziwactwa nieustannie się pogłębiają i prowadzą do dalszej alienacji, jeśli dziecko nie ma ani jednego kolegi i wyraźnie nie radzi sobie z nauką – to wszystko sygnały alarmowe, które wymagają pomocy. Na ekstrawagancję można sobie pozwolić tak długo, jak długo nikomu nie dzieje się wyraźna krzywda, a dziecko nie ma wahań nastroju i prawidłowo rozwija się społecznie.